klsti462

490

K, Moszyński: Krt.Tctu I.cbowa st.owus

także w związku z dachem przyczółkowym. Znamy ją jako t. zw. koszyczek i z Małopolski południowo-zachodniej oraz ze Śląska, poza tern - z Niemiec, (z Hanoweru i Westfalji).

508. Dacii przyczółkówy, zwany też niewłaściwie dymni-k o w y m ¹ (fig. 443, i), posiada w obrębie Słowiańszczyzny całkiem odmienny zasiąg od naczółkowego. Główne jego gniazdo leży na Podlasiu i przyległej części Mazowsza; stamtąd zasiąg jego wkracza daleko w głąb Rusi. ulmuTac środkowe Polesie między dwie zatoki. Północna z tycłi zatok idzie od Narwi i Bugu w kierunku na górny Niemen, w Nowogródzkie; południowa ciągnie się pasem mn. w. wzdłuż południowej rubieży Polesia przez Kamień Koszyrski na Włodzimie-rzec i Dąbrowicę. — Druga prowincja tegoż typu leży w przeważnej mierze poza granicami Słowiańszczyzny, obejmując północne Węgry i część Słowaezyzny. Poza tern spotykamy dacii przyczółkowy tu i owdzie na Łużyeach, a w formie mieszanej - także w Czechach oraz w rozproszeniu po miastach i osadach Polski i północno-zachodniej Małorusi a także po wsiach Małopolski (w Krakowskiem, na Podhalu etc.). Znany jest i poza północnemi granicami Słowiańszczyzny (na Litwie i Łotwie).

Na Polesiu, a często i na Białorusi dachy tego typu należą do dwuspadkowych, zaś rola przyczółka sprowadza się przodewszystkiem do ozdobienia frontu. Gdzie indziej widzimy i dachy trójspadkowe z przyczółkami. Tu i owdzie w budownictwie małomiejskiem na ziemiach polskich i innych przyczółek formuje się dzięki słupkowemu podcieniowi, przystawionemu do szczytowej ściany budowli, krytej dwuspadkowym dachem. -Test to typologicznie o tyle pouczające, że i we wschodniej oraz południowej Azji, gdzie dachy przyczółkowe w wielu okolicach są bardzo rozpowszechnione, powstają one często przez umieszczenie przed ścianą szczytową podcienia. Być więc może, genezy obchodzącego nas typu szukać należy w domach z podcieniem. I właśnie dość liczne domy małomiejskie może dają nam jego pierwowzór. Moda na ten dach wyszlaby zatem najprawdopodobniej z miast i osad, obfitujących dawniej w drewniane podcieniowe budowle. Wobec dającej się wyraźnie zaobserwować w budownictwie zrębowem tendencji do tworzenia podcieni zapomoeą wypustów (t. j. wypuszczonych końców górnych bierwion ściany), zastąpienie słupków przez takie wypusty przy budowlach na wsi byłoby całkiem zrozumiałe. Rzecz mimo to wymaga dokładnego sprawdzenia.

W ostatnich czasach w wielu okolicach Polski, na Białorusi, Polesiu i t. d., podobnie jak i na Węgrzech, rozpowszechnia się coraz bardziej dach dwuspadkowy z bardzo małym.przyczółkiem osłon i ęty m, dobrze znany także na Wielkorusi i w Czechach

' Dymnikowemi bywają i dachy czterospadkowe o pełnych spadkach.