klsti619

R07.DZ1A

IANSPORT

649

gów“. W tym związku warto jest jeszcze wskazać „Pieśń o ziemi naszej “ Wincentego Pola; bowiem znajdujemy w niej napewno nieprzypadkową wzmiankę, iż na Litwie „wół za rogi orze“. Wszystkie te wiadomości, zaczerpane z dawniejszej literatury, zostały ostatnio potwierdzone przez dane, jakich mi uprzejmie dostarczyła p. H. Szwej* kowska. Według nich włościanie z okolicy Poniewieża i z innych stron Litwy kowieńskiej dziś jeszcze dobrze pamiętają o tern, że przed laty używano po wsiach jarzma przyrożnego, zastąpionego później przez typy odmienne. — Występowanie przyrożnego jarzma na Litwie, Łotwie, w Estonji i Finlandji każe przypuszczać, że było ono znane i w Skandynawji. Jakoż Skandynawję może ma na myśli A. Haber* landt, gdy mówi w „Illustrierte Vólkerkunde“ Buschana, iż jarzmo przyrożne dziś jeszcze jest rozpowszechnione w Europie zachodniej i półn o en ej.

Charakterystyczny zasiąg jarzma przyrożnego, obejmujący z jednej strony część Europy północnej a z drugiej znaczno części zachodniej i południowo-zachodniej, pozwala nam doszukiwać się jego śladów także w Karpatach (porównaj dość liczne przykłady podobne w ustępach i rozdziałach, umieszczonych wyżej). W Karpatach jednak nie spotkałem go dotychczas i mógłbym się w tej chwili powołać tylko na niedość wyraźne zdjęcie, wyobrażające jarzmo podgardli* cowe (ob. § 651), przywiązane, zdaje się, do rogów wołów; zdjęcie to dotyczy okolicy Gierlachowa w Tatrach słowackich i zostało umieszczone w czasopiśmie Ćesky Lid (t. 8, r. 1899, str. 49, fig. 2). Zwyczaj przywiązywania podgardlicowego jarzma do rogów — jeśli istotnie z nim tu mamy do czynienia — mógł być zresztą przyniesiony do Tatr przez kolonistów niemieckich. W każdym razie ze Słowa-czyzny i wogóle z Czechosłowacji brak nam dotychczas dokładnych danych o rozmieszczeniu typów, czy odmian, jarzem; szczegółowe badania w tym względzie byłyby bardzo pożądane i mogłyby m. i. rzucić światło na obchodzącą nas kwestję (— o jarzmie podgardlicowem w Czechosłowacji ob. § 651 —). — Dodajmy w tym związku, że wyobrażenia przyrożnego jarzma można niekiedy napotkać na starych rycinach, ilustrujących dawne druki czeskie oraz polskie (krakowskie); ale te ryciny mogą być, rzecz prosta, oparte na obcych wzorach.

Poza Europą jarzmo przyrożne znamy wyłącznie ze starożytnego Egiptu, oraz z tych krajów, dokąd zostało niedawno zaniesione przez Europejczyków. W Azji, o ile mi dotychczas wiadomo, nie znaleziono go zupełnie¹.

650. Wyjąwszy przyrożne, wszystkie inne jarzma, używane przez

1

Jedynie odnośnie do pewnej okolicy Kaukazu znam rysunek wołowego zaprzęgu, na którym wyobrażono jarzmo żeberkowe (ob. § 650), przywiązane, jak się zdaje, do rogów (Globus, t. 41, r. 1882, str. 21).