Image (120)

64

ROBERT H. JACKSON, PATRIC1A OWENS

stając się pełnoprawnymi członkami ONZ. Dekolonizacja europejskich posiadłości zamorskich Trzeciego Świata potroiła liczbę członków w społeczności państw, z około 50 do 160. Niemniej jednak penetracja związana z gospodarczymi i militarnymi interesami krajów zachodnich po dekolonizacji osiągała rozmiary podobne do tych z okresu kolonializmu (Duffield 2001).

Finalnym aktem europejskiej dekolonizacji, przez który dopełnił się proces globalizacji społeczności międzynarodowej, był rozpad Związku Radzieckiego związany z zakończeniem zimnej wojny. W tym wypadku kwestia samostanowienia nie dotyczyła terenów zamorskich, lecz granic wewnętrznych byłego Cesarstwa (Caratu) Rosyjskiego, które komuniści przejęli i utrwalili po rewolucji październikowej w roku 1917. Tym sposobem dawne granice Imperium Rosyjskiego stały się granicami międzynarodowymi. Rozpad Związku Radzieckiego, wraz z równoległym rozpadem Jugosławii oraz podziałem Etiopii i Czechosłowacji, zwiększył liczbę państw do około 180. Do czasu amerykańskiej okupacji Iraku w roku 2003 wyłoniła się społeczność międzynarodowa o zasięgu globalnym - społeczność, w ramach której nie istniał żaden izolowany rząd czy narzucona jurysdykcja kolonialna ani też zewnętrzna władza hegemoniczna. Owa prawna społeczność międzynarodowa opierała się na lokalnej zasadzie suwerenności oraz wspólnym korpusie zasad, z których najważniejsze zostały skodyfikowane w Karcie NZ. Inwazja oraz okupacja Iraku sprowokowała wszakże pytania o funkcjonalność pojęcia „społeczności międzynarodowej” w kontekście hegemonii USA oraz ich całkowitej dominacji militarnej (Dunne 2003; Barkawi 2004).

Kluczowe tezy

*    W rezultacie częstych konfliktów oraz wojen państwa europejskie rozwinęły sposób organizacji sił wojskowych oraz odpowiednią technologię, dzięki której mogły przenosić swojąsiłę na płaszczyznę globalną, i tylko nielicznym pozaeuropejskim systemom politycznym udawało się stawiać czoła ich ekspansji.

*    Stworzone przez Europejczyków prawo międzynarodowe, dyplomacja oraz koncepcja równowagi sił stopniowo obejmowały swym zasięgiem cały świat.

*    Lokalni nacjonaliści ostatecznie zwrócili się przeciwko zachodnim kolonizatorom, powołując się na prawo do samostanowienia i przyczyniając się tym samym do dekolonizacji oraz ekspansji społeczności międzynarodowej.

*    Po zakończeniu zimnej wojny i rozpadzie ZSRR oraz kilku innych państw postkomunistycznych j

społeczność ta ulegała dalszemu rozszerzeniu.    j

*    W latach 90,, po raz pierwszy w historii, można było mówić o istnieniu jednej społeczności między- | narodowej o zasięgu globalnym.

^f Kwestią otwartą pozostaje, czy społeczność ta przetrwa hegemonię USA.    i

Rozwój społeczności międzynarodowej

65

Podsumowanie: problemy globalnej społeczności

międzynarodowej

W Karcie NZ zapisano podstawowe wartości i normy współczesnej globalnej społeczności międzynarodowej - należą do nich: międzynarodowy pokój i bezpieczeństwo, suwerenność państwa, prawo do samostanowienia, zasada nieinterwencji i niedyskryminacji, a także nienaruszalność i integralność wszystkich państw, niezależnie od poziomu ich rozwoju, formy rządów, ideologii politycznej, kultury oraz jakichkolwiek innych wewnętrznych cech i uwarunkowań. Ujmowane w ten sposób wyżej wymienione normy i wartości można hy traktować jako idee uosabiające i wyrażające globalni} umowę współczesnej społeczności międzynarodowej. W trakcie rozważań nad problematyki} owej społeczności rodzą się wszakże pytania o naturę takiej konstrukcji uniwersalnej suwerenności państwowej. Na zakończenie zostaną przedstawione najważniejsze /. nicli.

Po pierwsze, mając na uwadze typowo europejskie początki „społeczności międzynarodowej”, należy wskazać na brak wspólnej kultury, na której fundamentach można by zbudować globalną społeczność międzynarodową spajającą różne kręgi kulturowe i cywilizacyjne. Nie istnieje żadna kultura, porównywalna ze średniowiecznym chrześcijaństwem czy cywilizacją europejską, które wcześniej pomagały w utrzymaniu i rozwoju (zachodniojeuropejskiej społeczności międzynarodowej, Elementom łączącym mogłyby się okazać zachodnie normy i wartości kapitalizmu, dyskurs praw człowieka oraz demokracja liberalna, pod warunkiem ich uniwersalizacji lub narzucenia, Obecnie kierują się nimi najpotężniejsze państwa, wśród których znajdują się członkowie Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD). Jak dowiodły przeprowadzone przez USA inwazje na Afganistan (2001-2002) oraz na Irak (2003), w rezultacie których państwom tym narzucono demokracje w stylu zachodnim, nadal istnieje wola potężnych reżimów do rozszerzania swych politycznych wpływów na niezachodnią część globu. Nie da się jednak zignorować faktu, że pewne silniejsze państwa, szczególnie w Azji Wschodniej oraz na Bliskim Wschodzie, odrzucają niektóre z tych wartości i norm. Wskazują też, że same państwa zachodnie nie zawsze działają zgodnie z nimi. Ponadto kulturowa asymilacja w ramach procesów globalizacyjnych nie zapobiegła wyłonieniu się islamistycznych ruchów oporu wobec wpływów Zachodu na Bliskim Wschodzie, czego wymownym dowodem były wydarzenia z 11 września 2001 roku

Po drugie, o ile globalna umowa ma w przyszłości zyskać poparcie, konieczne jest, by podstawowe normy i wartości w niej zawarte wychodziły naprzeciw interesom i problemom większości, jeśli nie wszystkich członków współczesnej społeczności międzynarodowej oraz ludności, którą państwa te reprezentują. Wydaje się, że warunkiem osiągnięcia takiego poparcia będzie oddzielenie lub przynajmniej zdystansowanie obecnie dominujących norm kapitalizmu i demokracji liberalnych w zachodnim stylu od norm i wartości każdej konkretnej kultury, w tym także kultury Zachodu. Wszyscy członkowie społeczności nadal w sposób jednoznaczny kierują się na forum publicznym podstawowymi normami - np. normą praworządności - których większość została przejęta przez regionalne organizacje międzynarodowe, jak to jest choćby w wypadku Karty Organizacji Jedności Afrykańskiej (Brownlie 1971, s. 2-8). Zachodni rodowód norm „społeczności międzynarodowej” staje się wszelako aż nazbyt oczywisty w sytuacji,