Image (54)

64

OWEN GREENE

wi^ks/.ymi, państw, a przez dostęp do mediów, a także dzięki odpowiednim ekspertyzom mogły ono ks/,lubować międzynarodowe plany działań na rzecz środowiska naturalnego. Zi /oN/enm przemysłowców reprezentujące grupy interesów w sferach biznesowych zaczęły również angażować się bezpośrednio w poszukiwanie sposobów na kształtowanie młęd/yitmmlnwych reżimów, zamiast po prostu działać za pośrednictwem swych rządów

ItMlnttlt progi truiy rozwojowe zawarte w planie działania i deklaracji zasad, na który zgodzono »i9 w Sziokholmio, nigdy nie były na poważnie przestrzegane. Większość poił i/tmiień międzynarodowych wymienionych wyżej koncentrowało się na ochronie śro-i Iow Inka md u rai nogo czy za meczy szczeni ach, nie odnosząc się najczęściej do zagadnień rozwoju, Co wlęcoj, UNI.il¹ brakowało instytucjonalnych wpływów, by w większym Niopniu koordynować działania innych agencji ON/, które zwykle zażarcie broniły swoich kompetencji. UNUl' poniósł porażkę w zintegrowaniu planów dotyczących środowisku naturaInogo i rozwoju wewnątrz systemu ON/. Wzbudziło to niepokój wspólnoty międzynumdowoj, u zwłaszcza państw rozwijających się,

W celu zaproponowania środków służących wyjściu z impasu ONZ powołała do życia Światową Komisję ds. Środowiska Naturalnego i Rozwoju, której szefem została ówczesna premier Norwegii, Gro łlarlem Brundtland. Pochodzący z 1987 roku raport Brundtlanda przekonywał do priorytetowego potraktowania kwestii „zrównoważonego rozwoju” (sustainable development), co spotkało się z szerokim międzynarodowym wsparciem (Brundtland i in. 1987). Raport omówił wiele kwestii oraz reform instytucjonalnych, jednak dokładne znaczenie koncepcji „zrównoważonego rozwoju” pozostało niejasne i dyskusyjne. Mimo wszystko był on ważny, ponieważ przedstawił program, który spotkał się ze wsparciem ze strony wielu istotnych grup zwolenników. W rezulta-

Ramka 20.2 Zrównoważony rozwój

Koncepcja „zrównoważonego rozwoju" (sustainable development) skrystalizowała się i została spopularyzowana w pochodzącym z 1987 roku Raporcie Światowej Komisji ONZ ds. Środowiska Naturalnego i Rozwoju (Komisji Brundtland), która czerpała z rozwijającej się przez poprzednich 20 lat myśli dotyczącej środowiska naturalnego.

Krótka definicja Komisji Brundtland charakteryzowała „zrównoważony rozwój" jako ten, który wychodzi naprzeciw potrzebom teraźniejszości, nie stanowiąc przy tym zagrożenia dla zaspokajania potrzeb przez przyszłe pokolenia. Waga, jaką przykładano do „potrzeb", oddaje troskę o wyeliminowanie nędzy oraz o spełnienie szeroko pojmowanych podstawowych potrzeb człowieka.

Koncepcja zrównoważonego rozwoju skupia się na promowaniu ekonomicznego i społecznego postępu w sposób, który pozwoliłby uniknąć degradacji środowiska, jego nadmiernej eksploatacji lub zanieczyszczenia, odkładając na bok mało produktywne debaty co do przyznania priorytetu rozwojowi bądź środowisku naturalnemu. Wiele ważnych grup wyborców mogło poprzeć tę koncepcję. Nacisk na znaczenie „rozwoju" mógł spotkać się z szeroką aprobatą i 2ostał szczególnie entuzjastycznie powitany przez przedstawicieli państw rozwijających się, agencje rozwojowe oraz grupy szczególnie przejęte biedą t upośledzeniom społecznym. Powiązanie z kwestią „zrównoważenia" zadowoliło wiele grup, dla których szczególnio ważno były kwestio środowiska naturalnego. Takie ujęcie zagadnienia adresowano do tych, którzy wyrażali obawę, że obecne prawidłowości wzrostu gospodarczego i światowego rozwoju dentogtalicznego zmienią się, ponieważ ludzkość dociera do kresu ograniczonych zasobów naturalnych Ziemi ora/ Jej możliwości wyżywienia ludzkiej populacji, co po raz pierwszy zostało podniesione przez Klub Rzymski we wczesnych latach 70. (Medows i in. 1972, 1992). Mogli je również przyjąć / zadowoleniem cl, któr2y w to wątpili, ale byli zaniepokojeni problemami, takimi jak zanieczyszczenie, zmiany klimatyczne oraz zagrożenia dla istnienia naturalnych siedlisk i bioróżnorodności.

Kwestie ochrony środowiska

565

cie, aby wspólnota międzynarodowa mogła rozwijać program zrównoważonego rozwoju, Zgromadzenie Ogólne ONZ zadecydowało w 1989 roku o zwołaniu S/.c*y1u /,letni jako kontynuacji, po 20 latach, konferencji w Sztokholmie. Konlerenejn N/„ ntt temtti Środowiska Naturalnego i Rozwoju (United Nations Conferenec on lówironmeiit ttml Development, UNCED) została zaplanowana na czerwiec 1992 roku w Kio do Jmifilin,

Kluczowe tezy

•    Kwestie związane ze środowiskiem naturalnym pojawiły się w programach międzynarodowych pod koniec XIX wieku.

*    Ód końca lat 60. świadomość ekologiczna oraz troska o środowisko naturalne gwałtownie narasta' ły, zwłaszcza w związku z problemami zanieczyszczenia.

*    Konferencja w Sztokholmie, która odbyła się w 1972 roku, ustanowiła wiele zasad, Instytucji I programów, które dopomogły w dostarczeniu ram promujących dalszy rozwój międzynarodowych działań odpowiadających na transnarodowe problemy ekologiczne.

•    W iatach 70. i 80. międzynarodowa polityka ochrony środowiska rozwinęła się i dojrzała, Ruchy „zielonych", ekologiczne i przemysłowe NGOs oraz organizacje międzynarodowe doszły do głosu jako główni, obok państw, aktorzy międzynarodowej polityki środowiskowej.

» komisja Brundtland wypromowała koncepcję „zrównoważonego rozwoju"; rozpoczęły się przygotowania do przeprowadzenia w 1992 roku Konferencji NZ na temat Środowiska Naturalnego i Rozwoju.

Problemy i wyzwania w międzynarodowej polityce

ochrony środowiska

Niektóre wyzwania dla Stosunków Międzynarodowych

Badacze zajmujący się Stosunkami Międzynarodowymi, gdy rozpoczęli studia nad międzynarodową polityką środowiskową, wnieśli do nich, co nie może dziwić, swoje ustalone teoretyczne perspektywy i stereotypy. Różnorodność i skomplikowanie poszczególnych zagadnień związanych ze środowiskiem naturalnym jest tak duże, że adwokaci każdej perspektywy badawczej - realiści, neorealiści, liberałowie, liberalni instytucjona-liści, marksiści, konstruktywiści społeczni czy przedstawicielki/przedstawiciele feminizmu - mogą znaleźć mnóstwo dowodów na potwierdzenie swych twierdzeń. Co więcej, każda perspektywa dostarcza ważnych spostrzeżeń co do aspektów globalnej zmiany w środowisku naturalnym lub polityce międzynarodowej w tej sferze.

Jednakże może nawet jeszcze bardziej interesująee i ważne jest zwrócenie na początku uwagi, że międzynarodowe kwestie środowiska naturalnego stanowią określone wyzwania dla niektórych z dominujących w Stosunkach Międzynarodowych paradygmatów. Teorie i upraszczające założenia, które powstały na innych polach badawczych, takich jak studia nad bezpieczeństwem (rozdz, 13) lub międzynarodowa ekonomia polityczna (rozdz. 14), bez ostrożnej analizy materiału faktograficznego nie powinny