Scan 13 BMP

Scan 13 BMP



36 2. Wybrane teorie dewiacji

Za twórcę interakcjonizmu symbolicznego uważa się George’a Herberta Meada, amerykańskiego psychologa społecznego (choć on sam uważa! się za filozofa)1. Mead byl wielkim optymistą w definiowaniu natury człowieka, jego zdolności rozwojowych i społecznych możliwości. Uważał, że potencjał rozwojowy człowieka właściwie nie ma granic i człowiek ma wielką umiejętność kontrolowania i sterowania nie tylko sobą, ale i otaczającym go światem.

Gdyby pokusić się o określenie w kilku zdaniach historii społeczeństwa w ujęciu Meada, to można by powiedzieć, że na początku były kontakty międzyludzkie, w trakcie których wspólnie uzgadniano rozumienie i nazywanie rzeczywistości, jaka otaczała ludzi, aż stworzyli język symboli, którymi posługują się do dziś. Ale społeczeństwo cechuje też niezwykła różnorodność. Składa się ono z wielu jednostek i grup, które różnie definiują ową rzeczywistość i różnie na nią reagują. Owa różnorodność jest podstawą społecznego dynamizmu, zmienności, wreszcie rozwoju. Nic nie jest ustalone raz na zawsze. TWorzone definicje wymagają nieustannego dopasowywania, redefiniowania i uzgadniania. Komunikacja społeczna jest więc jednocześnie źródłem i sposobem osiągania społecznej harmonii, harmonijne zaś społeczeństwo stanowi efekt konsensusu jednostek, które je tworzą, w zakresie definiowania rzeczywistości społecznej i reagowania na nią. Podstawowe założenia koncepcji Meada (przyjęte później przez innych interakcjonistów) można by ująć w następujące tezy:

1.    Społeczeństwo nie jest jakimś kostycznym monolitem zbudowanym w przeszłości i wymagającym od następnych pokoleń tylko dostosowywania się, ale gorącym tyglem, nieustannym dopasowywaniem rzeczywistości do potrzeb współczesnych ludzi, i budowaniem jej od nowa na specyficznych dla siebie warunkach.

2.    Najważniejszym elementem konstruowania rzeczywistości społecznej są interakcje, komunikacja międzyludzka, dzięki której ludzie uzgadniają wspólne definicje rzeczywistości i reakcje na tę rzeczywistość. Definicje te dają ludziom możliwość porozumienia się i budowania wspólnoty.

3.    Uzgadnianie rzeczywistości dokonuje się w procesie dialogu, negocjacji i nieustannego wzajemnego dopasowywania się.

4.    Efektem uzgadniania rzeczywistości są symbole, przyjmowanie ról i przedmioty społeczne, które ułatwiają harmonię i dalszą komunikację. (Dlatego symboliczny interakcjonizm)2.

5.    Symbole to wspólne kody, za pomocą których ludzie się porozumiewają, np. język, rytuały. Przyjmowanie ról jest dopasowywaniem swoich zachowań do oczekiwań innych ludzi, ale oczekiwania te są wynikiem osobistej refleksji o tym, jak jestem postrzegany przez innych (np. skoro nie byłem karany, to sądzę, że inni ludzie myślą, że jestem uczciwym człowiekiem). Przedmioty społeczne to z kolei ważne dla jednostki i grupy - wartości.

6.    Symbole są czynnikiem łączącym grupę, określającym ramy jej funkcjonowania. Niektóre odnoszą się do malej tylko grupy, inne zaś dotyczą większej zbiorowości. Źródłem trwałości grupy są właśnie symbole, przedmioty społeczne i role społeczne, mimo że podlegają one przemianom.

7.    Społeczeństwo jest nieustannie w stanie budowy. Jego potencjał modyfikacyjny jest nieograniczony, a cechą konstytutywną jest zdolność wzajemnych interakcji.

Mead, jak przystało na prawdziwego optymistę, sądził, że w przyszłości ludzkość dojdzie do takiego porozumienia i dopasowania, że będzie zdolna do interakcji w wymiarze globalnym3 (Krzemiński, 1986; Szacki, 2002). Przywiązywanie wagi raczej do interpretacji sytuacji niż do jej racjonalnej analizy wydaje się jednym z głównych trendów myślenia w naukach społecznych w latach 60. i 70. XX w. Kiedy socjologów zafascynował symboliczny interakcjonizm w psychologii społecznej, wielką furorę robiły teorie atrybucji, zakładające, mówiąc najogólniej, że realizm rzeczywistości zależy od naszej interpretacji. Innymi słowy, rzeczywistość społeczna jest taka, jak ją zdefiniujemy (zob. Heider, 1958; Jones, Davis, 1965). Jeżeli jed-| nak procesy społeczne są wynikiem wspólnej definicji sytuacji, to oznacza, że zarówno norma, jak i patologia są także efektem wspólnego uzgodnienia i że definicje Je mogą ulegać zmianom (por. Kwaśniewski, 1991). Wydaje się, że żadna inna kon-ęępcja nie tłumaczy tak dobrze owej „różnorodności w jedności”, rozstrzygania yp tym, co jest dobre, a co zle, co jest akceptowane, a co spotyka się z potępieniem f śpolecznym, i dlaczego jest tak wiele odstępstw od reguł jak właśnie symboliczny interakcjonizm.

2.4. Teoria stygmatyzacji

Teoria stygmatyzacji wyrosła właśnie w nurcie myślenia symbolicznego interakcjo-nizmu. O ile większość koncepcji patologii społecznych zakłada, że dewiantem staje się ten, kto narusza normy, o tyle teoria stygmatyzacji kieruje się szekspirowską zasadą „istnieje tylko to, co zostało nazwane”. Dewiantem nie jest ten, kto narusza normy, ale ten, kto zostanie nazwany dewiantem przez jednostki lub grupy dysponujące społeczną siłą. Człowiek w swojej naturze nie jest ani dobry, ani zły. Takie pojęcia, jak: norma i patologia, przestępczość i prawość, grzech i cnota są czysto umowne i zmieniają się w czasie i przestrzeni społeczno-kulturowej.

1

   Równie interesujące jest to, że sam Mead w swojej długoletniej karierze akademickiej publikował bardzo niewiele. Większość jego myśli i koncepcji to rekonstrukcje wykładów dokonane przez jego uczniów, głównie przez Andrewsa J. Recka oraz Johna W. Petrasa.

2

   Samo pojęcie „symboliczny interakcjonizm” wprowadzone zostało przez Blumera, jednego z przedstawicieli tego nurtu i jednocześnie popularyzatora koncepcji Meada.

3

Współczesna rzeczywistość jest jednak tak złożoną i pełna sprzeczności, że można znaleźć tezy zarówno potwierdzające przeczucia Meada, jak i całkowicie im zaprzeczające. Na przykład koncepcje społeczeństwa postmodernistycznego (Bauman, 1996) czy globalizacji zdają się podążać torem myślenia Meada, natomiast inne wskazują na perspektywę „zamykania się kultur” (Huntington, 2000), wycofania się społeczeństw z owego procesu wspólnego uzgadniania rzeczywistości (zob. więcej rozdz. 4).


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Scan 10 BMP 30 2. Wybrane teorie dewiacji Dla Mertona, podobnie jak dla Durkheima, porządek normatyw
Scan 11 BMP 32 2. Wybrane teorie dewiacji mertonowskim, będą nimi wówczas, kiedy jednostka nie tylko
Scan 12 BMP 34 2. Wybrane teorie dewiacji Żydów trzeba trzymać daleko od władzy, bo działają w inter
Scan 14 BMP 38 2. Wybrane teorie dewiacji Kwintesencją ustaleń normatywnych jest prawo. Na przykład
Scan 15 BMP 40 2. Wybrane teorie dewiacji 4.    W obawie przed autodeprecjacją jednos
Scan 16 BMP 42 2. Wybrane teorie dewiacji da, przekupstwo, szantaż, widoczna zmiana zachowania na le
Scan 17 BMP 44 2. Wybrane teorie dewiacji osiągania tych celów. Osoby, które nie są przestępcami, re
Scan 18 BMP 46 2. Wybrane teorie dewiacji bicji (Siemaszko, 1993; Hoiyst, 1999). Porządek normatywny
Scan 19 BMP 48 2. Wybrane teorie dewiacji nonkonformisty, i tylko tyle. Jeżeli dewiant ma ochotę szk
Scan 9 BMP 28 2. Wybrane teorie dewiacji nej. Cechy, które najlepiej określają ludzką naturę w teori
Metoda Przypadków Za twórcę tej metody uważa się R. Hacona, który w 1961 podał założenia, istotę ora
Wpływ teorii podziału władz na powstanie konstytucji Za twórcę tej zasady uważa się Charlesa de
20 (86) 46 2. Wybrane teorie dewiacji bicji (Siemaszko, 1993; llolyst, 1999). Porządek normatywny je
32 2. Wybrane teorie dewiacji mertonowskim, będą nimi wówczas, kiedy jednostka nie tylko kontestuje
28 2. Wybrane teorie dewiacji nej. Cechy, które najlepiej określają ludzką naturę w teorii anomii, t
34 2. Wybrane teorie dewiacji Żydów trzeba trzymać daleko od władzy, bo działają w interesie obcych
18 (100) 44 2. Wybrane teorie dewiacji osiągania tych celów. Osoby, które nie są przestępcami, reali
30 ?.. Wybrane teorie dewiacji Dla Mertona. podobnie jak dla Durkhcima, porządek normatywny tworzy r

więcej podobnych podstron