20 (86)

46 2. Wybrane teorie dewiacji

bicji (Siemaszko, 1993; llolyst, 1999). Porządek normatywny jest tak skonstruowany, ab\ zabezpieczać nie tylko cele osobiste jednostek, ale i większości społeczeństwa, co z kolei zapewnia mu trwałość. Jednocześnie więc implikuje założenie, żc w każdym społeczeństwie istnieje jeden porządek konformistyczny.

Zaangażowanie

Dla jednostki zdecydowanej na realizowanie oczekiwań społecznych zachowanie konformistycznc jest w pewnym sensie łatwiejsze. Wprawdzie wymaga wiele zabiegów i poświęcenia, ale nie trzeba wszystkiego wymyślać od nowa, życic jest zorganizowane, wypełnione, daje poczucie celowości, a i korzyści są bardziej przewidywalne. Społeczeństwo organizuje się wokół utrwalonych schematów zachowań i zapewnia uprzywilejowaną pozycję jednostkom przestrzegającym tych schematów, odrzuca zaś nonkonformistów. Jeżeli jednostka zainwestowała w konformizm, to nie ma ona ani czasu, ani pomysłu na opozycję wobec społecznych oczekiwań. Zaangażowanie jest behawioralnym wyrazem akceptacji porządku normatywnego.

Przekonanie

Element ten stanowi niejako naturalną konsekwencję poprzednich refleksji i poczynań, wiarę w to, że zaangażowanie w porządek konformistyczny jest słusznym wyborem, że ma sens. Jest wreszcie emocjonalnym wyrazem świadomej refleksji nad zainwestowaniem w przestrzeganie norm. Element ten ma różny stopień natężenia, tzn. że są jednostki bardziej i mniej przekonane o konieczności przestrzegania norm. a stopień przekonania określa jednocześnie siłę oporu wobec ewentualnej pokusy zacho

wań nonkonformistycznych.

Podstawowe wątpliwości w teorii Hirscha budzi założenie, że ci, którym zależv na innych, są przywiązani do porządku normatywnego, że istnieje jeden porządek normatywny, co do którego jest powszechna zgodna i wreszcie, że związanie ze środowiskiem. w którym człowiek żyje, jest dostatecznym zabezpieczeniem przed dewiacją. Co prawda zakładał on możliwość naruszania norm przez konformistów, ale uważał, że zachowania te są wynikiem błędu w ocenie sytuacji lub niewiedzy. Nie potrafił natomiast wytłumaczyć zachowań nonkonformistycznych, które realizowane sa właśnie po to, aby spełniać oczekiwania innych (np. w grupach podkulturowych), zachowań buntowniczych czy wreszcie wynikających z utraty kontroli emocjonalnej.

2.7. Dewiacja jako akt wyboru

Koncepcja ta znajduje odzwierciedlenie zarowno w nurcie izw. nowej kryminolo-gu, jak i w nowej psychiatrii, która rozwinęła się w latach <>(). i 7(1. W w jako wuaz sprzeciwu wobec pozytywistycznego myślenia o patologii czy stylu iepies>jno uola