str

128

Ko/.dzial 4. Socjalizacja płciowa w« wczesnym dzieciństwie

ki którym można łatwo odpowiedzieć na pytanie: czy dana zabawka przeznaczona jest dla chłopców, czy dla dziewcząt? W przeanalizowanych przez nas katalogach (F.A.O. Schwartz 2000; Fisher-Price 2001; Just Pretend 1997) większość zabawek była w oczywisty sposób skierowana do jednej z płci⁴. Odkryliśmy na przykład, że małe dziewczynki były najczęściej pokazywane z laleczkami lub przedmiotami gospodarstwa domowego. Z kolei, chłopców przedstawiano wraz z postaciami, które symbolizują działanie. Można wymienić tu Ci.l. Joe (w różnorodnych rolach, począwszy od prezydenta Johna F. Kcnnedy'ego jako kapitana okrętu, a skończywszy na osobie astronauty w statku kosmicznym Sojuz 7), bohaterów serialu Gwiezdne Wojny czy potwory (Supremę Cheetor, „transłormer" ze świecącymi oczami i przeraźliwymi dźwiękami, względnie gotowe do nagłego ataku zabawki-niespodzianki, łącznic z pociskami rakietowymi). Prezentowane stroje również miały jednoznacznie płciowy charakter. Chłopcy byli ubrani w stylu „Kolekcji dla zuchwałych i dzielnych”, przeznaczonej dla dzieci z „duszą zdobywcy” i „sercem bohatera”. Zestaw ten zawierał kostium księcia, ninja, cyborga, pirata, a nawet wampira. Dziewczęta natomiast przywdziewały stroje zgodne z duchem „Kolekcji atlasów i koronek”, „zaprojektowanej w celu uszanowania ponadczasowych kaprysów dziewczęcej wyobraźni”. W zestawie tym znalazły się kostiumy dla baletnicy, księżniczki, czarodziejki, anioła i panny młodej. Wśród akcesoriów towarzyszących ostatniemu kostiumowi (sprzedawanych oczywiście oddzielnie) znaleźć można „diamentowy pierścionek” na poduszeczce w kształcie serca, pięć niewypełnionych zaproszeń na wesele, dwa kieliszki do szampana w podarunku ślubnym. Wśród innych, przedstawionych w katalogu propozycji, dziewczynki ukazywano w roli kierowcy jeepa „Sunjammer” z kółkami w kolorze jasnej purpury i korzystające z ozdobionego klejnotami „powozu marzeń” ciągniętego przez białego kucyka. Miał on uczynić ich „marzenia bardziej rzeczywistymi” przez zmierzwienie lepka kucyka, który radośnie rży, lub rozczesywanie i układanie jego jedwabnej grzywy. Chłopców pokazywano w roli kierowców czarnego lub zielonego motocykla ninja Kawa-saki, który „wydaje różnorodne głośne dźwięki i posiada aerodynamiczne szyby ochronne oraz wycieraczki szyb, błotniki i nadzwyczaj duże opony”, jak również X-tremalnc maszyny, które mają „skrzynię obracającą się na wyboistej drodze”, drzwi otwierające się na różne strony, skomplikowaną deskę rozdzielczą „ekstremalnie atrakcyjną i super do ekstremalnych działań na poboczach”. Dziewczęta ukazuje się jako opiekujące się długowłosym szczeniacz-kiem w „centrum pielęgnacji urody psów" i pielęgnujące własną urodę w „bardzo trendy” salonie piękności. Chłopców natomiast przedstawia się w sytuacjach pozwalających im na odkrywanie korzyści „płynących z podej-

mowania takich czynności jak: naprawianie urządzeń hydi.mlnznycli i niccli.i nicznych, robót stolarskich i murarskich". ()lcrii|c nu się zestawy typu /rób to sam", jak również bezpośrednie doświadczani* ws/.ysiku li i>, b y/ymiowi w specjalnych programach nagranych na kasetach wideo (na synmlaioi uli w systemie Power Player z siedzeniami lotniczymi, słuchawkami, .p,, lalnymi deskami rozdzielczymi i obrotowymi akcesoriami).

Oczywiście można powiedzieć, ze katalogi zabawek s.| skierow me głów nie do rodziców, którzy zwykle twierdz;), ze knpii|.| płciowo stypizowane zabawki, ponieważ takie właśnie s;j preferowane przez u h dzieci badania wy kazuj;), z.e w kwestii wyboru zabawek dzieci ii|.iwuiaj.) płciowo siypizow.me preferencje już w I roku życia, jednak ich „wybory" mogą być poprzedzone wcześniejszymi zachętami ze strony rodziców. Przykładem |est eksperyment, w którym dorosłym dano możliwość zabawy z trzymiesięcznymi niemowlęta mi ubranymi w żółte, neutralne płciowo stroje gimnastyczne. /. dziećmi uważanymi za dziewczynki zwykle bawiono się lalkami, z kolei, dzieci uważane za chłopców były zabawiane piłką futbolowe) lula plastikowym krążkiem (Seavy i in. 1975; por. także Caldera i in. 19X9; ł-isher Thompson i in. 1995). Ta rodzicielska zachęta do płciowo stypizowanych wyborów zabawek była wzmacniana przez katalogi zabawek (na oglądaniu których także i dzieci spędzały bardzo dużo czasu), reklamy telewizyjne, zdjęcia znajdujące się na opakowaniu zabawek, sposób układania zabawek w oddzielnych sekcjach dla dziewczynek i chłopców i sugestie czynione przez sprzedawczynie (Schwarrz, Markham 1985; Shapiro 1990). Na przykład, podczas ostatniej wizyty w Etoys.com, internetowym sklepie zabawkowym, odkryliśmy płciowo specyficzną „ideę prezentów": chłopcom sugerowano maszynę do rzucania piłek do kosza, statek piracki oraz pistolet na strzały, dziewczętom proponowano - „Moją pierwszą książkę telefoniczną", zestaw do uprawiania |ogi i maszyn kę do wyrabiania lodów.

Przyglądając się zabawkom, które opisaliśmy, nietrudno jest dostrzec, ze wpływają one na rozwój różnych cech i zdolności u dzieci w zależności od ich pici. Zabawki dla chłopców zachęcają do podboju, manipulowania, wynulaz czości, konstruowania, współzawodnictwa i agresji. Zabawki dla dziewcząt, przeciwnie, choć równie często odwołują się do manipulowania przedmiotem, nawiązują zawsze do twórczości, opiekowania się i atrakcyjności (por. także liradbard 1985; C.L. Miller 1987; Peretti, Sydney 1^85). Jak konkludował jeden z. badaczy: „Te dane potwierdzają hipotezę, że zabawa zabawkami dla dziewcząt versus chłopców może być związana ze zróżnicowanymi poznawczymi i/lnb społecznymi kompetencjami u dziewcząt i chłopców” (C l . Miller 1987:485). Z pewnością szefowie przemysłu zabawkowego myślą w ten wla śnie sposób; dyrektor public relations firmy Mattel (która produkuje lalki I4.tr hic) stwierdził w wywiadzie: „Zabawa dziewcząt obejmuje strojenie się i pielęgnuję urody oraz. odgrywanie ról związanych z. ich przyszłością - wybiera nic się na randki, wyjście za mąż - a w wypadku chłopców zabawa obejmuje