IMG558

218 (De)Konstrukcje kobiecości

terializacja w każdym z nas jest wręcz warunkiem naszego istnienia, rozpoznania w nas jednostek społecznych. Konsekwencje nieumiejętnego powtarzania są znacznie surowsze niż w wypadku gry/performance na balu drag quęęn, gdzie w najgorszym razie grozi dyskwalifikacja. Gdy odtwarzanie norm płci nie odbywa się w teatralnym kontekście, ale w społecznych warunkach rządzonych przez jawnie karzące czy też restrykcyjne konwencje, ceną za nieprawidłową grę jest często ostracyzm społeczny i potępienie. Transwestyta na scenie może wzbudzić aplauz, ten sam siedzący obok nas - wywołać obrzydzenie, lęk, złość, a nawet agresję (Butler 1997b, 410). Perfor-matywność płci kulturowej oznacza więc przymusowe powtarzanie roli, której nie możemy wybrać, tak jak nie możemy wybrać, jakiej płci będziemy jutro. Jest to performance wciąż na nowo odgrywany, niczym zacięta płyta w gramofonie - ciąg gestów, słów, zachowań, w celu wytworzenia realności i naturalności płci, zmaterializowania normy, która stanowi o naszym być albo nie być. „Perfomance jako akt różni się od per-formatywności tym, że ta ostatnia składa się z powtórzenia norm, które poprzedzają, ograniczają i przekraczają performera. W tym sensie nie mogą być uznane za produkt jego «woli» czy «wybora»” (Butler 1997,20)²⁴.

Nawet jeśli przyjmiemy, że „subwersja jest rodzajem efektu, którego nie sposób przewidzieć” (jw., 25), parodystyczne praktyki drag queens, butch/femme i transwestytów kwestionują rzekomą naturalność i oryginalność heteroseksualnego oryginału i ujawniają sztuczność podziału na dwie płcie, na którym feminizm opiera swoją rację bytu. Przez sam fakt swojego istnienia praktyki mniejszościowe kwestionują zastany porządek, pokazują niewystarczalność kategorii tożsamościowych narzucanych nam od urodzenia. Butler uważa, iż wyjątek kwestionuje regułę²⁵, przestrzega więc przed nieskończoną listą dalszych wykluczeń, które będą przybywać wraz z tworzeniem kolejnych „optymalnych” kategorii (Butłer 1993,1993a).

Stosunek feminizmu do relacji butch/femme może stanowić przykład niekompletności każdego włączenia. Relacja butchl

tourne, jak też inne wcześniej odrzucane praktyki seksualne zostały włączone do lesbijskiej teorii i polityki. To dowartościowanie uprzednio wykluczanych elementów może służyć jako ilustracja tego, co Butler nazywa „przyszłym użyciem y,aku” (Butler 1993a, 311). Wykluczone elementy, zawsze już jakoś obecne - choćby poprzez negację czy opozycję -_w feministycznej koncepcji „prawdziwej kobiety”, powracają, by zakwestionować jej prawa do reprezentowania wszystkich kobiet. „Niszczący powrót wykluczonego” (Butler 1993,12) stanowi wieczne zagrożenie dla kategorii tożsamości, oznacza możliwość jej przedefiniowania i skoncentrowania wokół wykluczonych czy wymazanych wcześniej elementów/cech. jednocześnie, jak widzieliśmy, włączenie relacji butch/femme do lesbijsko-feministycznej teorii i praktyki nie jest związane z podobną otwartością w stosunku do biseksuaiistek czy trans-seksualistek. Przeciwnie, służy raczej wzmacnianiu granic tożsamościowych w ruchu. Postulaty całościowego, ostatecznego włączenia przyczyniają się jedynie do kolejnych aktów przemocy i wykluczenia. „Byłoby niewłaściwie zakładać z góry, że istnieje kategoria «kobiety», która po prostu potrzebuje wypełnienia różnymi składnikami, takimi jak rasa, klasa, wiek, etniczność i seksualność, by mogła stać się kompletna” (Butler 1990,15). Kompletność kategorii jest nieosiągalna, dlatego też Butler proponuje, zamiast precyzowania kategorii „kobiety” czy „lesbijki”, co oznacza tylko kolejną kontestację, otwarcie obydwu kategorii i dokładne zbadanie wykluczonych elementów. Zwiększy to efektywność ruchu feministycznego -„owo nieskończone et cetera oferuje się jako nowy punkt wyjścia dla feministycznej teorii politycznej” (jw.).

PERSPEKTYWY NA PRZYSZŁOŚĆ ALBO „NIEUGRUNTOWANY GRUhrr POLITYKI

Za interpretacją mechanizmów wykluczenia, którą zajmuje się Butler, kryje się cel polityczny. Zwracając uwagę na istnienie odrzuconych jednostek, kwestionuje ona zasady abso-