immunitet01

236 Rozdział 3. stosowanie prawa międzynarodowego - podmioty

jurysdykcji Trybunału. Propozycja Niemiec oparcia jurysdykcji MTK na tej zasadzie została poparta jedynie przez niewielką grupę państw.

II* Immunitet państwa^{1 2}

252 Immunitet państwa ma na celu ochronę kompetencji państwa, zapewnienie poszanowania jego suwerenności w sytuacji, gdy majątek, organy, przedstawiciele lub akty prawne konfrontowane są z suwerennością terytorialną innego państwa. Immunitet chroni majątek państwa znajdujący się na obcym terytorium i akty prawne państwa kwestionowane za granicą (immunitety przedstawicieli dyplomatycznych państwa i innych przedstawi-cieli zostaną omówione oddzielnie).

Zasada immunitetu państwa wykształciła się w prawie międzynarodowym w XIX w. Jest ona pochodną zasady równości państw, z której już w XIV w. wyprowadzono zasadę par in parem non habet imperium (równy nie ma władzy w stosunku do równego sobie). Odnoszono ją co prawda początkowo tylko do suwerena, ale potem rozciągnięto na jego przedstawicieli i pełnomocników, czyli ambasadorów i dyplomatów. W końcowym etapie przekształciła się w domniemanie przeciw dopuszczalności sądzenia jednego państwa przez drugie. Jako wyjątek od zasady suwerenności terytorialnej państwa nie była kwestionowana przede wszystkim dlatego, że opierała się na wzajemności.

Immunitet jurysdykcyjny państwa przez długi czasu uważany był za absolutny. Państwo mogło powołać się na niego niezależnie od rodzaju swojej działalności. Absolutna forma immunitetu opierała się na koncepcji równości i niezależności państw, z której wynikało dalej, że żadne państwo nie może wykonywać swojej suwerenności w stosunku do innego państwa.

" rystyczne jes.t pod tym względem orzeczenie niemieckiego Trybu-zy w sprawie amerykańskiego statku handlowego Ice King. Zda-founału: gdyby można było zmusić obce państwo do stawiennictwa darni krajowymi również w sporach prywatnoprawnych, państwo ~by poddane wewnętrznej władzy państwowej, ponosząc uszczer-;ej międzynarodowoprawnej niezależności'.

tem jednak, gdy państwa coraz częściej angażowały się w działania terze prywatnoprawnym, odwrót od zasady immunitetu absolutne-aczył się wyraźnie. Jeszcze w XIX w. pojawiła się praktyka, głów-^?*«stwach zachodnioeuropejskich (zwłaszcza w Belgii i Włoszech), /nego. traktowania immunitetu i wyłączania pewnych, typów rości państwa z jego zakresu. Nowa koncepcja opierała się na roz-";u działań państwa de iure imperii - czynności władczych państwa, mści de iure gesłionis - gdzie państwo działa w zasadzie tak samo liot prywatnoprawny (czynności nie związane z wykonywaniem inności). Po drugiej wojnie światowej, obok praktyki sądów krajo--jawiły się umowy międzynarodowe dwustronne, w których pań-jkały się immunitetu w przypadku np. działalności handlowej (ta-Jpwy zawierały także państwa komunistyczne, w tym ZSRR i Polska, zasach silnie optujące za koncepcją immunitetu absolutnego), oraz :onne. Jedną z pierwszych konwencji wielostronnych zaznacza-^:twyłom w konstrukcji immunitetu absolutnego jest Konwencja ge-z 1958 r. o morzu terytorialnym i strefie przyległej, wyłączająca im-„-t rządowych statków handlowych³. W 1972 r. z kolei Rada Europy _?a pierwszą powojenną konwencję o charakterze powszechnym - Eu-. konwencję o immunitecie państwa. Odzwierciedla ona normy pra-izynarodowego, z których niektóre zaczynają dominować we *ęzesnej praktyce państw; ma jednak niewielki zasięg (stronami Kon-ji jest 8 państw zachodnich, tj. Austria, Belgia, Cypr, Niemcy, Luk-;_urg, Holandia, Szwajcaria, Wlk. Brytania). W latach 70. XX w. wiele zaczęło wydawać ustawy regulujące szczegółowe zasady przyzna-immunitetów państwom obcym; wszystkie one opierają się na kon-^rćji ograniczonego immunitetu państwa, np. USA (Foreign Sovereign lities Act 1976 r.), Wlk. Brytania (State Immunity Act 1978 r.), Singa-

1

¹ A. Wyrozumska, Polskie sądy wobec immunitetu państwa obcego, PiP 2000. Nr3, s. 24; I. Sinclair, The Europcan Corwcntion on State Immunity, 1CLQ 22(1973). s. 254;

2

Sinclair, The Law of Sovercign Immunity. Rcccnt Developments. RCADI 167(1980), s. 113; M. C. Kraft, La convcntion europćcnne sur 1’immunitć des Etats, ASDI 1986, s. 16; R. Sonnenfeld, Immunitet państwa a obecne i przewidywane problemy rmędzynarodowoprawne stosunków Polski z głównymi państwami kapitalistycznymi, Warszawa 1989; /. Brownlie, Lcs aspeets recents de 1'immunitć de juridiction des Etats, AlDt 62/1, s. 13, 62/11, s. 241; 64/11, s. 214; M. Cosnard, La soumission des Etats aux tribunaux intemes. Face a la theorie des immunitćs des Etats. Paris 1996; Ch. Schretien State Immunity, some Rcccnt Dcvclopments. Cambridge 1988; G. M. Budr, State Immunity: An Analytical and Prognostic Vicw, The Hague. Boston, Lancaster 1984; J. Bróhmer; State Immunity and the Violation of Humań Rights. The Hague, Boston, London 1997; /. Pingel-Lenuzza, Les immunitćs des Etats cn droit in-tcmational, Bruxc!les 1998; H. Fox, The Law of State Immunity, Oxford 2002.

3

Juristiche Wochcnschrift 1922, s. 160 i n.

Artykuł 21. Wcześniej, w 1926 r., zawarto Konwencję brukselską w sprawie „nolicenia zasad dotyczących immunitetu statków państwowych. Konwencja ta znawała immunitet już tylko okrętom, jachtom państwowym, statkom służb 2oru itp.

Nb. 253