immunitet02

238 Rozdział 3. Stosowanie prawa międzynarodowego - podmioty

pur - 1979 r., Pakistan - 1981 r.. Republika Południowej Afryki - 1981 r., Kanada - 1982 r. oraz Australia - 1985 r. Prace nad powszechną konwencją w tej dziedzinie podjęła KPM, która w 1991 r. przyjęła ostateczny tekst projektu Konwencji o jurysdykcyjnych immunitetach państw oraz ich majątku. Jest on obecnie przedmiotem prac VI Komitetu ZO ONZ, który powołał specjalny Komitet ad hoc ds. immunitetów jurysdykcyjnych państw i ich majątku. Wynikiem prac Komitetu ad hoc jest poprawiona wersja projektu KPM oraz specjalne Understanding with respect to certain provisions of the Draft Articles (Wyjaśnienia do niektórych postanowień projektu)¹.

Współczesne podejście do immunitetu państwa wskazuje dwa podstawowe rozróżnienia, tj. immunitet jurysdykcyjny i immunitet egzekucyjny, oraz czynności władcze państwa (de iure imperii) i czynności de iure gestio nis.

1. Immunitet jurysdykcyjny

254 Zgodnie z zasadą prawa zwyczajowego i umowami międzynarodowymi, państwo ma obowiązek przyznać immunitet obcemu państwu w odniesieniu do jego działań i majątku iure imperii. Państwo rozumiane jest przy tym na ogół szeroko jako nie tylko organy rządowe i organy reprezentujące państwo lub w państwie federalnym jego części składowe, ale także wszelkie jednostki wykonujące prerogatywy władzy państwowej². Państwo nie może nie przyznać immunitetu tylko z powodu braku wzajemności po stronie państwa obcego, lecz jedynie gdy stanowi to odpowiedź na naruszenie prawa międzynarodowego przez państwo obce, tj. tytułem represaliów. Jest przy tym przyjęte, że państwo nie może powołać się na immunitet jurysdykcyjny przed sądem innego państwa, jeżeli zobowiązało się do poddania jurysdykcji tego sądu w drodze umowy międzynarodowej, na podstawie wyraźnego stwierdzenia zawartego w pisemnym

‘ A/AC.262/L.4 oraz Add. 1 i 2, 28.2.2003 r.

' W sporze Czarników Ud. v. Rolimpex sąd angielski rozważał, czy polska centrala handlu zagranicznego Rolimpex, która nic wywiązała się z kontraktu dostawy cukru, może korzystać z immunitetu państwa. Rołimpcx utworzona została przez rząd polski, była przez rząd kontrolowana, ale zdaniem sądu nie była tak blisko związana z rządem, aby stanowić organ lub agendę państwa. Posiadała własną osobowość prawną w prawie wewnętrznym i znaczącą swobodę w prowadzeniu zwykłej działalności handlowej. Nic była więc państwem, a stąd nic przysługiwał jej immunitet państwa [1979 Law Rcports, Appcal Cascs 351]. Sąd zwolnił jednak w pewnym zakresie spółkę od odpowiedzialności, traktując decyzję komunistycznego rządu zakazującą eksportu cukru w związku z poważnymi trudnościami wewnętrznymi, jako aa of God {czyn Boga, tj. siły wyższej) - typową cksccpcję w kontraktach cywilnych zwalniającą od odpowiedzialności.

cie, lub w drodze wyraźnej zgody wyrażonej po powstaniu sporu ty stronami (tak zarówno art. 2 Europejskiej konwencji z 1972 r., \ 7 projektu KPM z 1991 r.).

^unitet obejmuje wszelkie czynności władcze państwa, zgodnie bo-podstawowym swoim celem ochraniać ma jego suwerenne kom-ge. Ostatnio obserwować można tendencją polegającą na tym, że o nie może też powołać swojego immunitetu przed własnym sądem w sporze z innym państwem. W ten sposób orzekła francuska tanu w 1993 r. w sporze między Wlk. Brytanią a ministrem spraw icznych Francji, w którym Wlk. Brytania kwestionowała ważność ekstradycji jej obywatela¹.

'two, zgodnie z tendencjami w tej mierze, nie może powoływać im-tu przed sądami państwa obcego w stosunku do transakcji handlo-ontraktów zatrudnienia, własności, posiadania i korzystania z rze-najem budynków'), w przypadku szkód na rzeczy lub osobie, lku do własności przemysłowej i intelektualnej, uczestnictwa ach czy eksploatacji statków w celach innych niż służba publiczna terze niehandlowym (art. 10-16 projektu KPM z 1991 r., art. 7-10 ~ncji europejskiej z 1972 r.). Podobnie np. ustawa brytyjska - State ^:ty Act z 1978 r. stwierdza, że immunitetem państwa nie są objęte ety o dostarczenie towarów lub usług, pożyczki oraz wszelkie inne cje lub działalność (handlowa, przemysłowa, finansowa, profesjo-ib jakiegokolwiek innego charakteru), którą prowadzi państwo lub olwiek inny sposób się w nią angażuje, inaczej aniżeli w wykony-swoich uprawnień suwerennych”. O objęciu immunitetem bądź ;niu decyduje zatem istota aktu - czy ma on charakter pub-oprawny, czy prywatnoprawny (test ma charakter obiektywny), lOtywy albo jego cel.

255

|a zilustrowania działania immunitetu jurysdykcyjnego odwołamy dwóch przykładów - sporów związanych z wykonaniem kontrak-..j. najmu, wykonania usługi itp. oraz sporów ze stosunku pracy.

T963 r. niemiecki Federalny Trybunał Konstytucyjny w sprawie, w której pry-firma niemiecka wystąpiła do sądu przeciwko Iranowi domagając się zapłaty za vą ogrzewania w budynku ambasady irańskiej, orzekł, żc: jesi oczywiste, że za-takiego kontraktu nie podpada pod wykonywanie władzy politycznej państwa'. ^Łnie w 1987 r. Sąd Najwyższy prowincji Ontario w sprawie T. Siennicki v. SHEA truction Lid., rząd polski i Konsulat Generalny RP w Kanadzie uznał w całej roz-

\E„ ASS., 15.10.1993 r. YerfGE 16, s. 64.

Nb. 255