P1080036 (4)

towarzyszyło nadal, musimy od razu zrezygnować ze sztuki ży-w e j, gdyż źródłem życia tej sztuki jest poczucie kolektywu żywych ciał i szczęście, którym darzy nas ta zbiorowość. Następnie musimy pożegnać się w ogóle z wszelką czystością i prostotą naszych odczuć artystycznych, każda bowiem sztuka jest tylko wyrażeniem nas samych. Na kompromis nie ma szans, zresztą cała historia sztuki świadczy o tym, ku naszej rosnącej kontuzji. Być artystą, to przede wszystkim nie wstydzić się własnego ciała, ale kochać je we wszystkich ciałach, nie wyłączając swojego. Jeśli powiedziałem, że sztuka żywa uprzytomni nam, że jesteśmy artystami, to znaczy, że sztuka ta każe kochać i szanować — ale nie kochać nie szanując — nasze własne ciało i uczucie to jest kolektywne: artysta-twórca sztuki żywej w każdym ciele widzi swoje własne; w każdym ruchu innego ciała czuje ruchy swojego i w ten sposób żyje cieleśnie w ludzkości; on wyraża ludzkość, a ludzkość jego i to już nie za pomocą pisanych, mówionych, malowanych czy rzeźbionych symboli, ale w wielkim, żywym symbolu ożywionego, oddychającego swobodą żywego ciała.

Zapewniwszy ciału należną mu higienę i umożliwiwszy korzystanie ze sportu, pierwszym stopniem, który trzeba pokonać jest — jak stwierdziliśmy — wychowanie estetyczne ciała, a pierwszym stopniem, który trzeba osiągnąć — proporcjonalna do indywidualnych możliwości cielesna zręczność. Od słusznej pedagogiki cielesnej zależy przyszłość naszej kultury artystycznej i co za tym idzie istnienie sztuki żywej. Znaczenia jej nie można nie doceniać.

Tutaj przede wszystkim nie wolno nam zapominać o szczególnie wielkiej odpowiedzialności ciążącej na wszystkich, którzy potrafią osiągnąć ten stopień, ponieważ całe ich estetyczne bogactwo zdobyte własnym doświadczeniem i przeżyciem nie wystarczy nigdy, aby przekazać niezbędną jego część tym, którzy w ten czy inny sposób są mniej uprzywilejowani. Socjalizm estetyczny nie jest jeszcze znany. Wierzymy, że kładąc każdemu na progu dzieło sztuki, spełniamy akt humanitarny (bo takiego właśnie, pełnego hipokryzji określenia zwykło się używać). Są nawet artyści, dla których jest to moment inspirujący i zachęcający do pracy nad dziełem, i którzy dobrze na tym wychodzą. Tort postawiony przed drzwiami biedaka pozostanie tortem, nawet jeśli da się do niego mniej masła i cukru. Jednak sam pomysł ustawienia tortu na progu ubogiego jest pozbawiony sensu. To właśnie my — my sami — musimy nie tylko stanąć u jego drzwi, ale mu się ofiarować, a kiedy mówią my, rozumiem na pewno nie nasze dzieło, ale nas samych we własnej osobie, a więc także i nasze ciało, a kiedy mówię ciało, mam na myśli nie tylko nasze ramiona, które by mogły ulżyć jego pracy lub ochraniać jego słabość, ale myślę o całym naszym ciele. Możemy tego dokonać tylko jeśli rozpoznamy siebie w jego ciele, on zaś będzie mógł odczuć nasz dar tylko wtedy, jeśli rozpozna siebie w nas samych. Jeśli idzie o sztukę, nie potrafimy mu dać nic innego. Ten gest ofiary jest punktem wyjścia. Od niego zależy sztuka żywa. Nie są to owoce nabrzmiałe sokami, które nie płyną w nim samym, dojrzałe w słońcu, które nie jest jego słońcem, których ten wydziedziczony nigdy nie potrafi strawić. Nie mamy również powodu przeciągać go na naszą stronę, ani on nie ma po co ciągnąć nas ku sobie. Musimy uznać się wzajemnie. Promień światła, który zezwoli na to boskie przeniknięcie się, winien znaleźć atmosferę, w jakiej mógłby rozproszyć się, tworząc trwałą jasność. Z punktu widzenia estetyki tą atmosferą jest nasze ciało objęte we wspólne władanie dla osiągnięcia określonego celu artystycznego. Mieszkańcy Tahiti godzą się na przyjaźń lub miłość tylko pod warunkiem, że dwie istoty wspólnie przeżywały lęk. Ich życie jest tak spokojne, że silne, wspólnie przeżyte wrażenie jest niezbędne, aby mogło się połączyć ich dusze. W naszym życiu — zuniformizowanym i tak monotonnym, że najgorsze przewroty i najokrutniejsze cierpienia nie są zdolne wstrząsnąć społeczną znieczulicą, rozproszyć stężony egoizm i barbarzyński dyletantyzm — niewysłowiona radość sztuki odczuwanej wspólnie pragnie uświęcić naszą braterską wspólnotę. Jednakże wspólnie coś przeżywać nie znaczy wcale doznawać razem tych samych przyjemności, na przykład w sali koncertowej albo na przedstawieniu, ale znaczy to całego siebie — z duszą i ciałem — rzucić na pastwę tego samego żywego płomienia, żywego więc aktywnego, „wspólnie przeżywać lęk" we wszechmocnym uścisku piękna i wspólnie odbierać twórczy impuls wraz z odpowiedzialnością, którą on z sobą niesie.

W swojej okrutnej samotności Robinson musiał sam stwarzać

147