P1190087

Testamentu od kultury 1 wierzeń ludów ościennych. Z drugiej zaś strony ujawnienie nieoryginalńości mitów żydowskich, a więc podważenie boskości i wyjątkowości opisów biblijnych, wywołało rozwój i przemiany w hermeneutyce³⁸ biblijnej.

Spójrzmy teraz na ważniejsze fragmenty Enuma elisz, odczytanie których rozpoczęło wszystkie te perypetie.

Tablica I

1. Gdy u góry niebo nie było nazwane 1 Na dole ziemia nie była wymieniona z imienia

3.    A Apsu, znakomity ich twórca

4.    Muumfflu i Tiamat, rodzicielka wszystkiego

5.    Swe wody razem toczyli

6.    Gdy nie istniał żaden Bóg...

Tablica IV

129.    Pan ( Marduk) wstąpił na grzbiet Tiamat

130.    I swym mittu, nie oszczędzającym nikogo, rozplatał czaszkę

135.    I wypoczął Pan. Nu ciało Jej popatrzał

136.    Cielsko potworne pokrajał i jął stwarzać rzeczy pomysłowe

137.    Rozciął ją jak rybę mas-di-e na dwie części

138.    Połowę z niej rozłożył i pokrył nią niebo

139.    I umieścił (tam) zasuwy, kazał im trzymać straże

140.    I zlecił, żeby jego (nieba) wody nie wypuszczały".

Analizą wspólnych wątków oraz zależności kosmo-gonii babilońskiej i biblijnej zajęli się zrazu badacze tzw. „szkoły religijno-historycznej” (Religionsgeschich-

u „Hermeneutyka” U greckiego hermeneueln — wyjaśniać, Interpretować) — to umiejętność interpretowania tekstów, a więc sztuka egzegezy. Ogólnie o hermeneutyce zob. E. Bettl: Dle Hermcneiittk ale eifpemetne Methodc der Oetel«eu>leeenecha/ten, TUblngen 1961; o biblijnej zob. np. ks. Dąbrowski: Studia biblijne, Poznań ISU. wyd. 2, „Paltotlinum”, rozdz. I I IV: ks. M. Peter: Wykład Pisma km. starego Testamentu, Poznań IMS, a. O—ł*.

zr Tekst polski według tłumaczenia ks. J. Bromskiego: Enuma allsz-, warszawa IM

(liche Schule ¹), jak K. Buddę, A. Djllmann, przede wszystkim zaś H. Gunkel^J2. Szczególnie ostro zagadnienie to ukazali przedstawiciele nurtu zwanego „pan-babilonizmem” ⁴⁰, np. F. Dclitzsch.

Wspólne te wątki można by uporządkować następująco:

—    koncepcja chaosu pierwotnego,

—    tożsamość biblijnego tehom i babilońskiego tiamat,

—    prawody jako pramateria, tworzywo kosmosu,

—    rozdzielenie prawód na dwie połowy,

—    idea firmamentu jako niebios (górnej połowy świata),

—    umieszczenie ciał niebieskich na firmamencie.

Nie wspominamy tu o dalszych podobieństwach, dotyczących utworzenia człowieka i jego losów (raj, drzewo rajskie, potop itd.), gdyż problemy te omówimy poniżej. Zatrzymajmy się natomiast nad pewnymi szczegółami w podobieństwach kosmogonii biblijnej z kosmogoniami starowschodnimi. Przypatrzmy się np. kwestii pierwotnego stanu Kosmosu i Ziemi w opisie biblijnym. W poprzednich paragrafach omawiających ogólnie kosmogonię napotkaliśmy m. in. problem Chaosu jako pratworzywa kosmogonicznego oraz teorię o Prapotworach i Prawodach jako rządcach w przed-stworzcniowej, pierwotnej fazie historii Kosmosu.

1

W swej najsłynniejszej pracy: schdp/n«» tmd Chaos im VntU and Endzełt, Góttlngen law.

« „Panbabllonlim" to pewien kierunek religioznawstwa przełomu XIX l XX wieku, głoszący, że Mezopotamia była kolebką kultury I rellgłl, centrum, z którego promieniowały one na inne kraje. aa. In. Izrael. Bliżej o tym zob: np. mój Wstąp tło religioznawstwa. Warszawa 1963, wyd. 3, s. 43—17, oraz przedmową A. Niemojewskiego do SiNIs a gwiazdy. Warszawa 1939. r. Datltsacłi był autorem (tokitj swego czasu pracy Babel u ad Blbcl, Berlin ISftl.

2

M Bliżej o tej szkole zob. Z. Czarnecki: Szkoła historyczna w religioznawstwie niemieckim. „Euhemer. Przegląd Religioznawczy”, Warszawą 1(64, nr 3, s. 79—88.