plany�ukacyjno zaw młodzieży w stadium eksploracji stronaP 51

Plany edukacyj no -za wod owe młodzieży w stadium eksploracji

— sytuacje konfliktowe;

— sytuacje nacisku, np. presja czasu, sytuacje ryzykowne⁶⁵.

Gdy spotykamy się z sytuacjami trudnymi, dążymy do zmiany struktury' czynności, zbliżając się do rozwiązywania sytuacji trudnej. W toku zmieniania tej struktury mogą występować różne błędy, które opóźniają rozwiązanie sytuacji trudnej.

Szczególnie ważna jest znajomość sytuacji trudnych w budowaniu planów edukacyj no-zawodowych, wówczas gdy zamierzamy wybrać zawód bardziej skomplikowany i w związku z tym wymagający większej różnorodności właściwości psychofizycznych.

Istotna wydaje się tu znajomość etapów rozwoju różnych czynności ludzkich. Należy pamiętać o tym, że pojawienie się jakiejkolwiek nowej, wyższej formy czynności nic likwiduje poprzednich. Ponadto poszczególne fazy rozwojowe nie nakładają się na siebie w sposób zewnętrzny, nie istnieją niezależnie od siebie, lecz pozostają w bardzo ścisłych związkach wzajemnych. Ukształtowanie nowych, wyższych form czynności wywiera wpływ na przebieg czynności pierwotniejszych, przekształcając je i podnosząc na wyższy poziom⁶⁴.

Puentą powyższych rozważań mogą być stwierdzenia K. Obuchow^;skiego w przedmowie książki M. G. Jaroszewskiego „człowiek realizuje się za pomocą własnych czynności, dokonując operacji w stosunku do świata i w^f stosunku dc siebie samego"⁶⁵.

Analiza pracy i zawodu są potrzebne do opracowania informacji zawodowej w procesie podejmowania decyzji o planowaniu kariery. Są pewne kwestie psychologiczne związane z tworzeniem, odbiorem i przyswajaniem informacji. Ze względu na to, że każda decyzja zawodowa opiera się na informacji, pozycja informacji w procesie podejmowania decyzji jest niesłychanie ważna. Prawidłowe informacje sprzyjają prawidłowej decyzji, błędne, tzn. niekompletne, nierzetelne, nieobiektywne, nieaktualne, niezrozumiale d!a odbiorcy, przez niego nie aprobowane, powodują podejmowanie decyzji często sprzecznych z interesem jednostki.

Powstaje zatem konieczność rozważenia wielu pytań. Zręby odpowiedzi można znaleźć w teorii informacji, lecz są problemy psychologiczne specyficzne dla informacji zawodowej, które muszą być rozwiązane przez badaczy zajmujących się poradnictwem zawodowym. Oto one: tworzenie informacji zawodowej (treść, proces tworzenia); odbiór informacji zawodowej (proces przepływu, kryteria selekcji, wpływ źródeł informacji na odbiór); przyswajanie informacji zawodowej — udział jej w decyzji zawodowej.

Aby jednak informacja była rzeczywiście przydatna w tworzeniu planów edukacyjnych i zau^Tcdouych. musi ona odpowiadać określonym wymaganiom. Mimo roz-

^M Tamże, s. 127.

^M Tamże, s. 225.

^tSM. G. Jaroszewski. Psychologia XX wirku. Warszawa 1985. s. 11.

budowanej teorii informacji nie dysponujemy jednak pogłębioną analizą materiałów informacyjnych zawcdoznawczych. Brak także propozycji opartych na naukowych podstawach, a odnoszących się do optymalnych rozwiązań w tym zakresie.

Z dotychczasowych rozważań wynikają jednak już pewne przesłanki, które mogą być podstawą do dalszych badań, a także przy próbach konstruowania bardziej poprawnych informacji zawodowych. Konieczność dostosowania informacji do poziomu ogólnego rozwoju psychicznego jest oczywista i ogóinie uznana. Ale inne stwierdzenia⁶⁶ odnoszą się już wyraźnie cło decyzji zawodowych, bowiem:

— zapotrzebowanie na informacje jest zależne od etapu procesu decyzyjnego i od stopnia trwałości decyzji;

— od etapu procesu decyzyjnego jest zależny także zakres i rodzaj poszukiwanych informacji;

— bardzo ważne jest także stwierdzenie, iż inna jest hierarchia ważności poszczególnych informacji zawodowych formułowanych przez młodzież, a inna dotychczas występująca w materiałach i uznawana także przez teoretyków za poprawną. W związku z tym powstają problemy: 1. Która hierarchia jest rzeczywiście prawidłowa? 2. Jak powinna być zorganizowana praca przygotowująca młodzież do odbioru informacji zawodowej, aby przekazywana informacja była nie tylko prawidłowa jako jednostkowa wiadomość, ale także aby wiadomości te stanowiły prawidłową strukturę pozwalającą na całościowe widzenie pracy zawodowej przez młodego człowieka?

Jeżeli stoimy na stanowisku, iż przygotowanie do wyboru zawodu jest długotrwałym procesem wychowawczym, wchodzącym w' zakres budowania planów i kształtowania kariery, to informacja zawodowa powinna spełniać wysokie wymagania pedagogiczne. Ale te pedagogiczne wymagania muszą opierać się na pewnych psychologicznych badaniach. Odnosi się to m.in. do warunków, jakim powinna odpowiadać informacja zawodowa, aby sprzyjała rozwojowi aktywności i samodzielności młodzieży w zdobywaniu wiedzy o zawodach i o sobie.

Stwierdzenie zależności między prawidłowym wykonywaniem pewnych czynności a określonymi właściwościami człowieka mobilizuje do poznania siebie, do konfrontacji posiadanych przez siebie właściwości z tymi, jakich wymaga zawód wybierany przez daną jednostkę. Młodzież kilkunastoletnia na ogół nie odczuwa jeszcze samorzutnej potrzeby wglądu w siebie, samoanalizy. A przecież prawidłowa decyzja zawodowa wyraża się między innymi w zgodności, przynajmniej w pewnym stopniu między własnymi możliwościami psychofizycznymi kandydata do

“Interesujące sugestie znaieżć można w opracowaniu M. Czerwi ńskiej-Jasiewicz, Jtyi/itiJogiczna analizę cech decyzji młodzieży szkolnej. Warszawa 1973; tejże. Srrdreęiż decyzyjne młodzieży dotyczące własnej przyszłoid w okresie pttemiar. społecznych. [v.: B. Wojtasik (red.). Podejmowanie decyzji zawodowych przez •'dedzież i osoby dccsłe w nowej rzeczywistości społeczno-politycznej. Wrocław 2001.