tomI (37)

Anatomiczni-: i fizjoiooiczne podstawy fizjoterapii 39

Ryc. 18. Kierunek ślizgu stawowego podczas wykonywania ruchu kątowego w zależności od kształtu poruszającej się powierzchni stawowej A - powierzchnia wklęsła, B - wypukła (wg F. M. Kaltenboma)

we jako „ovoidaIne" (o kształcie jajowatym) albo siodełkowate.

Powierzchnie stawowe ovoidalne są albo wypukłe (np. głowa kości udowej), albo też wklęsłe (np. panewka stawu biodrowego).

W każdym kierunku są one więc podobne do zewnętrznej lub wewnętrznej powierzchni skorupki jajka. Powierzchnie stawowe siodełkowate charakteryzują przy tym krzywe, które na przemian są wklęsłe lub wypukłe i przebiegają wzajemnie zawsze pod kątem prostym. Wspomniany powyżej Mc Conaill wyróżnia 4 strukturalne typy stawów, które warunkują sposoby wykonywania ruchu oraz stopnie swobody ruchu. Są to stawy:

• tzw. niezmieniony ovoidalny (arliculatio spheroidea) - stawy kuliste, trzy-osiowe (np. staw biodrowy czy ramienny);

• tzw. zmieniony ovoidalny (articulatio ellipsoidea) - stawy elipsoidalne, dwuosiowe (np. stawy śródręczno-paliczkowe II-V);

• tzw. niezmieniony siodełkowaty (articulatio sellaris) - stawy siodełkowate, dwuosiowe (np. staw nadgarstkowo-śródręczny kciuka);

• tzw. zmieniony siodełkowaty (articulatio ginglymus) stawy zawiasowe, jednoosiowe (np. stawy międzypaliczkowe).

Niezależnie od budowy stawu, drugim czynnikiem decydującym o ruchomości stawowej są wspomniane wcześniej „ograniczniki” ruchu, stawiające specyficzny opór pod koniec zakresu danego ruchu. W zależności od budowy stawu oraz struktur go otaczających wyróżnia się trzy jakościowo różne, fizjologiczne rodzaje oporu końcowego, często zwanego też końcowym czuciem ruchu (ang. end feel, niem. Endgefiihl):

• miękko-elastyczny opór, kiedy to dalszy ruch ogranicza bezpośredni kontakt tkanek miękkich dwóch sąsiednich członów łańcucha biokinematycznego (np. przy zginaniu stawu kolanowego czy łokciowego), lub ograniczają go rozciągnięte mięśnie i ich ścięgna (np. wyprost w stawie skokowym czy ramiennym);

• twardo-elastyczny opór, występujący wówczas, gdy dalszy ruch hamowany jest przez rozciągniętą torebkę stawową i/lub więzadła (np. rotacja zewnętrzna i wewnętrzna stawu biodrowego albo ramiennego, czy leż wyprost w stawie kolanowym);