tomI (49)

Anatomiczne i fizjologiczne podstawy fizjoterapii 51

go tkanek (np. endoneurium, perineuriurn, epineurium oraz mesoneurium czy wię-zadła ząbkowe) prowadzą i limitują ruchomość (przesuwalność) układu nerwowego. Układ nerwowy posiada dwojakiego rodzaju mechanizmy adaptacyjne do zmian ustawienia względem tkanek okolicznych. Z jednej strony może wzrastać napięcie lub ciśnienie. Przykładem tego może być bierne zgięcie szyi, które powoduje transmisję napięcia aż do korzeni nerwowych odcinka lędźwiowo-krzyżowego, podobnie jak bierne zgięcie stopy, które może wywoływać napięcie przeniesione aż do mózgowia, czy wreszcie ruch jedną kończyna powodujący kontralateralne napięcie pni nerwowych w drugiej kończynie. Innym mechanizmem adaptacyjnym tego typu jest wzrost ciśnienia wewnątrzneuronalnego (np. zgięcie i odwiedzenie ramienia pociąga za sobą 4-krotny wzrost ciśnienia w nerwie łokciowym w rowku nerwu łokciowego), względnie wewnąlrzoponowego. Z drugiej natomiast strony możliwe są przemieszczania tkanki nerwowej względem siebie (tzw. „ruch inter-neuronalny” - np. ruch mózgu lub rdzenia kręgowego względem otaczającej je opony twardej, czy ruchy włókien nerwowych w stosunku do endoneurium) oraz tzw. „ruch ekstraneuronalny” całego pnia nerwowego (nerwu obwodowego, rdzenia kręgowego, korzonka nerwowego) względem tkanek otaczających, a zwłaszcza w obrębie pewnych naturalnych cieśni - takich, jak np.: m. supinator dla tylnej mię-dzykostnej gałęzi n. promieniowego, tunel nadgarstka, rowek nerwu łokciowego, mięsień gruszkowaty dla nerwu kulszowego czy więzadło żółte dla tylnej części opony twardej. Dodatkowym wyrazem adaptacji układu nerwowego do pewnej ruchomości w tego typu przestrzeniach jest ochronna większa zawartość tkanki łącznej otaczającej nerw na wysokości tych naturalnych „barier przestrzennych", a nierzadko też większa ilość podściółki tłuszczowej. Obok możliwości ruchowych w całym „łożu” pnia nerwowego, a zwłaszcza w miejscach owych cieśni, równie istotne znaczenie dla neurobiomcchaniki mają tzw. „punkty napięciowe”, czyli miejsca przymocowania układu nerwowego do otaczających układ nerwowy tkanek lub miejsca, w których nie stwierdza się naturalnej przesuwalności układu nerwowego (np.: C₍₎, Th₆ i L₄ dla rdzenia kręgowego czy dół podkolanowy i głowa strzałki dla nerwu kulszowego i jego odgałęzień).

W miejscach tych obserwuje się dość charakterystyczny mechanizm adaptacyjny. Dla przykładu, podczas unoszenia wyprostowanej kończyny dolnej nerw kulszowy i nadkolanowa część nerwu piszczelowego przemieszczają się w kierunku dogłowowym, podczas gdy część podkolanowa nerwu piszczelowego w stronę przeciwna. Podobnie zachowuje się nerw strzałkowy wraz z swoimi odgałęzieniami. Powyżej przyczepu do głowy strzałki w podanym jako przykład unoszeniu kończyny dolnej, nerw ten wykonuje ruch w kierunku proksymalnym, a poniżej lego przyczepu w kierunku dystalnym.

Powyższe przykłady sugerują, iż przesuwalność układu nerwowego nie jest jednorodna. Obok owych fizjologicznych „mocowań” nerwu (przyrównywanych do mocowań kabli w miejscach zagięć ścian w mieszkaniach), powiązanych z bra-