tomI (57)

Anatomiczni- i fizjologiczne podstawy fizjoterapii 59

kową, obwodową oraz autonomiczną, funkcjonalnie natomiast wyróżnia się cztery jego części:

•    informacyjną (dośrodkową, aferentną), obejmującą neurony przewodzące impulsy dośrodkowo i tworzącą drogi i ośrodki dośrodkowe;

•    autonomiczną (odśrodkową autonomiczną, eferentną autonomiczną),

zawierającą neurony przewodzące impulsy odśrodkowa i tw'orzącą ośrodki i drogi odśrodkowe, przewodzące impulsy do mięśni gładkich, mięśnia sercowego lub gruczołów;

•    ruchową (odśrodkową somatyczną), zawierającą neurony przewodzące impulsy odśrodkowo i tworzącą ośrodki i drogi przewodzące impulsy do mięśni szkieletowych;

•    integrującą (nadrzędną), zawierającą neurony pośredniczące pomiędzy układem aferentnym i eferentnym i tworzące ośrodki nadrzędne, scalające powyższe w jedną czynnościową całość.

Część informacyjna układu nerwowego bierze swój początek w rozmaitych receptorach. Ze względu na rozmieszczenie tych ostatnich, drogi afe-rentne można podzielić na eksteroeeptywne i inleroceplywne - proprioceptywne oraz wiseeroceptywnc.

Spośród wymienionych tu dróg aferentnyeh, największe - aczkolwiek nie wyłączne - znaczenie dla motoryki i kinezyterapii mają drogi proprioceptywne, dla fizykoterapii zaś drogi rozpoczynające się w przedstawionych wcześniej eksterore-ceptorach skórnych. Drogi proprioceptywne zapoczątkowują natomiast receptory zlokalizowane w mięśniach i w ścięgnach (p. niżej) oraz receptory mieszczące się w torebkach, kościach, okostnej i ochrzęstnej (wolne zakończenia nerwowe, ciałka Vater-Paciniego, RulTiniego i Golgi-Mazzoniego). Do układu tego należą również receptory kanałów półkolistych błędnika, a wszystkie one łącznie odbierają bodźce związane z czuciem głębokim (są wrażliwe na ucisk, rozciąganie, ruch i wibrację).

Pobudzenia proprioceptywne, poza pochodzącymi z błędnika, przewodzone są do wyższych pięter układu nerwowego przez kilka dróg. Dwie z nich (doopuszko-wc) przewodzą czucie proprioceptywne świadome, a pozostałe dwie prowadzą przez móżdżek i przewodzą czucie proprioceptywne nieuświadomione, związane z odruchami postawnymi, równowagą ciała i napięciem mięśni. Informacje dotyczące równowagi i położenia ciała pochodzą też z ucha wewnętrznego - z przedsionka i kanałów półkolistych, a także z narządu wzroku. Ten ostatni należy wprawdzie do innej grupy receptorów, ale w motoryce i kinezyterapii odgrywa on nie mniej ważną rolę od proprioceptorów.

Nieco dalej przedstawiono szczegółowiej receptory mięśniowe. Dla właściwego funkcjonowania nic tylko mięśni, ale i stawów - istotne znaczenie mają natomiast inne proprioceplory - zlokalizowane w torebkach stawowych i więzadłaeh.