tomI (63)

Anatomiczne i fizjologiczne podstawy fizjoterapii 65

mają zdolność przyjmowania informacji dotyczących aktualnej sytuacji w układzie ruchu i w środowisku zewnętrznym. Układ ten ma tym samym możność bieżącego kontrolowania czynności ruchowych i reakcji napięcia mięśniowego.

Układ pozapiramidowy pozostaje pod wpływem ośrodków korowych leżących do przodu od kory piramidowej (pole ruchowe 11 rzędu), a także licznych tzw. pól tłumiących. Do jąder tego układu zalicza się prążkowie, gałkę bladą, jądro niskow-zgórzowe, istotę czarną i jądro czerwienne oraz jądro przedsionkowe, oliwkę oraz twór siatkowaty, a w szerszym ujęciu także i móżdżek. Omawiany układ dysponuje też sporą ilością dróg. Jedne (królkie) łączą wymienione wyżej ośrodki z korą mózgową oraz łączą je pomiędzy sobą. Inne drogi pozapiramidowe (długie) przewodzą impulsy do rogów przednich rdzenia. Należą tu m.in. drogi: korowo-rdze-niowa, przedsionkowo-rdzeniowaorazoliwkowo-rdzeniowa. Impulsy płynące tymi drogami docierają również do odpowiednich motoneuronów i modulują ich czynność (zarówno motoneuronów alfa, jak i gamma).

W kontroli ruchów, zwłaszcza wymagających precyzji, szczególną rolę odgrywa móżdżek. Dysponuje on całym szeregiem połączeń umożliwiających realizację tak skomplikowanego zadania. Z jednej bowiem strony móżdżek odbiera impulsy praktycznie z wszystkich receptorów, a z drugiej zaś wysyła je w kierunku kory mózgowej i rdzenia kręgowego. W ten sposób (za pośrednictwem wzgórza) modulowana jest zwrotnie aktywność komórek piramidalnych kory, a poprzez jądro czerwienne - aktywność moloneuronów rdzenia.

Wspólna droga końcowa jest ostatnim ogniwem łuku odruchowego i stanowi jedyną możliwość dotarcia pobudzenia do elektora (do mięśnia). Jest ona reprezentowana przez komórki ruchowe rogów przednich rdzenia (motoneurony) oraz ich włókna osiowe (neuryty) prowadzące do mięśni, a zatem poprzez obwodowy neuron ruchowy. Wszelkie pobudzenia (torujące i hamujące), przewodzone drogami piramidowymi i pozapiramidow'ymi oraz pochodzące z samego rdzenia, docierają do komórki ruchowej i składają się na jej sumaryczny potencjał czynnościowy.

Z wspólną drogą końcową wiąże się też pojęcie jednostki motorycznej lub ruchowej. Jednostka ta składa się z komórki ruchowej rogów przednich rdzenia (motoneuronu), jej wypustki (aksonu) wraz z jego końcowymi rozgałęzieniami oraz z zaopatrywanych przez ten akson włókien mięśniowych, kurczących się jednocześnie przy każdym pobudzeniu powyższej komórki ruchowej (zgodnie z prawem „wszystko albo nic”).

Mamy tu do czynienia z dwufazowym cyklem pracy jednostki motorycznej: z fazą aktywną i bierną W pierwszej fazie pojawia się elektryczny potencjał czynnościowy (pobudzenia = „wszystko”) jednostki motorycznej (p. niżej), w drugiej natomiast dochodzi do energetycznej restytucji motomeuronu (rozkurczu i relaksacji = „nic”). W związku z tym mówi się również o katabolicznej fazie tego cyklu (uwalnianie energii) i anabolicznej (przyjmowanie energii). Dla odzyskania zaso-