tomI (97)

Anatomiczne i fizjologiczne podstawy fizjoterapii 99

Spore znaczenia dla praktyki ma też koncepcja holograficznego układania śladów wzorców ruchowych - i to w układzie płaszczyznowym (rozlewnie, a nic w określonych polach). Niektórzy autorzy podkreślają też znaczenie wariantowości i zmienności rozwoju osobniczego. Jak widać, zagadnienie jest złożone i dość trudne do wyrobienia sobie jednoznacznego poglądu. Zrozumienie tych zjawisk jest jednak niezmiernie ważne, gdyż często leżą one u podstaw wszelkiego usprawniania.

System sterowania w trakcie zdobywania nowych umiejętności ruchowych i sam proces nabywania tych umiejętności są bardzo skomplikowane. Proces edukacji sensomotortycznej (uczenia się, zapamiętywania oraz doskonalenia czynności ruchowych) jest złożony i trwa nieprzerwanie - niemalże od poczęcia aż do śmierci. Ruch rozpoczyna się bowiem już w 6-7 tygodniu życia wewnątrzłonowego, chociaż matka wyczuwa pierwsze ruchy płodu dopiero ok. 4 miesiąca ciąży (macica nie posiada receptorów dotyku). Jest to okres intensywnego rozwoju mózgu. Po pierwszych 6 tygodniach indukcji neuronalnej i kształtowania się głównie struktur nerwowych rdzenia kręgowego i pnia mózgu rozpoczyna się okres migracji komórek nerwowych oraz formowania i dojrzewania połączeń synaptycznych, a więc tworzenia się sieci neuronalnej. Ciekawym zjawiskiem w rozwoju o.u.n. jest zjawisko apoptozy, czyli zaprogramowanej śmierci komórek nerwowych (40-80% umiera) oraz wybiórczej eliminacji synaps (ok. 50%). O tym, który neuron przeżyje i które połączenia zostaną na trwałe (poprzez mielinizację włókien nerwowych) wpisane w architekturę mózgu decydują zapewne prawa homeostazy. Badania wizyjne Preehtia polegające na monitorowaniu ruchów płodów wykazały, że wewnątrzłonowe wzorce ruchowe są podobne do obserwowanych po urodzeniu i są uwarunkowane genetycznie. Płód nieustannie pływając w wodach płodowych i ocierając się o ścianki macicy zbiera niezwykle cenny materiał informacyjny. Doskonali i trenuje zmysł dotyku, równowagi i czucia głębokiego aby ukoronować to w trakcie prawidłowego rozwoju. Po urodzeniu noworodek próbuje te ruchy powtarzać, ale środowisko zewnętrzne w jakim się znalazł po urodzeniu stwarza całkiem odmienne warunki poruszania się. Dotyczy to przede wszystkim oddziaływania na ciało siły grawitacji.

Zdrowy noworodek wielokrotnie powtarza ruchy swojego ciała, gdyż nowe środowisko zewnętrzne daje mu możność zdobywania nowych doświadczeń sensomo-torycznych, powstających jednak w oparciu o wcześniej wytworzone w życiu wewnątrzłonowym. W pierwszym roku życia, w trakcie rozwoju psychomotorycznego, niemowlę zdobywa stopniowo zdolność przeciwstawiania się sile grawitacji, co w końcu manifestuje się umiejętnością samodzielnego przyjmowania i utrzymywania pozycji stojącej. Rozwój ten ma charakterystyczny etapowy przebieg i kierunek - od głowy do stóp i od środka na obwód (kierunek cefalokaudalny, kraniokaudainy).

Rozwój dziecka w okresie noworodkowym i niemowlęcym określany jest mianem rozwoju psychomotorycznego. Wynika to z faktu ścisłych powiązań oraz