IMG545 (2)

194 (De)Konstrukcje kobiecości

cie cytowanych konwencji, które umożliwiają sam akt. Normy cytowane w gestach, zachowaniach i słowach jednostki muszą pozostać ukryte, by sam akt, ucieleśnienie owych norm, mógł się dopełnić. Tylko w ten sposób może zostać osiągnięty ideał płci.

Performatywność nie jest pojedynczym aktem, ale powtarzaniem całego zestawu norm, które służy osiągnięciu pewnego celu - zmaterializowaniu ideału płci kulturowej, kobiecości czy męskości. Powołując się na koncepcję Derridy, Butler ukazuje, iż żadna wypowiedź performatywna nie mogłaby dojść do skutku, gdyby nie była zacytowaniem jakiejś innej, gdyby nie włączała się w cały proces cytowania. Oerrida podaje przykład formuły wypowiadanej podczas chrztu statku, która wiążącą moc prawną zawdzięcza jedynie cytatowości mowy, wpisywania w ciąg podobnych aktów. Akty performatywne to zatem jedna z form działania władzy, autorytarnej mowy, która nie tylko powtarza daną formułę, ale nadaje jej moc sprawczą. Sędzia, który mocą zacytowanego prawa autoryzuje i wprowadza w życie jakąś sytuację, ksiądz, który wygłasza formułę oznaczającą zawarcie związku małżeńskiego, czynią to dzięki przyjętej wcześniej konwencji. To władza cytowania nadaje woli sędziego czy księdza moc autorytetu, a nie ich wola ustanowienia owego aktu. To, co Austin w swej teorii aktów illokucyjnych przypisuje intencji mówiącego, zdaniem Derridy związane jest z siłą cytatowości mowy, z faktem, że każdy „akt” stanowi echo, powtórzenie czy też łańcuch cytatowości. I to cytatowość odpowiada za siłę i efekt wypowiedzi, jej performatywną moc, a nie jakaś władza pojmowana jako podmiot

Skoro płeć biologiczna jest konstruktem idealnym, którego materializacja następuje w toku ciągłego powtarzania pewnych norm związanych z płcią, ich cytowania, to płeć kulturowa nie może być dłużej rozumiana jako element kulturowy nadbudowujący się nad jakąś materią - naturalnym ciałem bądź płcią. Jak twierdzi Butler, materializacja ciała (zmaterializowanie płci) odbywa się przez przymusowe powtarzanie

orffl P^iciowy^ch’ )^{est zatem} wtórne wobec nich. Tylko od-pwarzanie tych norm we własnym życiu, drobiazgowe i dokładne, powołuje do życia jednostkę, która społecznie może uchodzić za kobietę bądź mężczyznę, bo w jakiś sposób odzwierciedla ich kulturowy ideał, choć owo odzwierciedlenie jgst zawsze niedoskonałe. Aby zaistnieć w świecie, być jego pełnoprawnym uczestnikiem/uczestniczką, jednostka musi odwzorowywać normy płci. W przeciwnym razie jej funkcjonowanie w kulturze zostaje zakłócone, usuwa ją na obrzeża. Same normy płci są natomiast narzędziem władzy i zarazem dyskursywnym środkiem służącym utrzymaniu heteroseksu-ainości. Schematycznie materializację płci, przebieg jej wytwarzania można by było przedstawić w następujący sposób: Władza/dyskurs -> heteroseksualny imperatyw -> normy pici jako jego dyskursywne środki -> performatywność/cyto-wanie norm/przymusowe powtarzanie -> materializacja płci ciała.

Schemat ten w jakiś sposób wyjaśnia reprodukcję władzy na poziomie jednostkowym. Aparat władzy odtwarza się dzięki realizacji w życiu społecznym pewnych norm, z których jedną z kluczowych jest norma heteroseksualności, opierająca się na dychotomii płci jako warunku sine ąua non. Przez przymusowe powtarzanie norm płci, działających, jak pisze Buder, w służbie heteroseksualnego imperatywu, następuje materializacja płci ciała, to znaczy zostaje ukonstytuowany podmiot, który w pełni odzwierciedla owe normy - heteroseksualny mężczyzna bądź heteroseksualna kobieta.

Pleć biologiczna nie jest funkcjonującą poza sferą społeczną „czystą tablicą”, na której zapisuje swe znaczenia płeć kulturowa, nie jest bytem przedjęzykowym. Wręcz odwrotnie. Stanowi ona efekt konstrukcji, sztuczny twór wyprodukowany w celu uwiarygodnienia i naturalizowania hierarchii władzy/ dyskursu, opierającego się na podziale na dwie płcie i „naturalnym” heteroseksualnym pożądaniu. Płeć naturalna staje się tym samym iluzją kultury, sam zaś podział na płeć biologiczną li kulturową jawi się jako sztuczny i służący utrzymaniu spo-