komwerb013

240 Paweł Nowak

Toksyczne rodzeństwa. Rozbijają związki, kłócą się o kasę, wzajemnie ciągną się na dno. Kto? Bracia i siostry! W najnowszym numerze dwutygodnika ..BRAVO" gorącym tematem jest materiał o rodzcństwach, które skaczą sobie do gardeł. („BravoGirT 30.05.200S)

Ze względu na nikłą z reguły (około 70% Polaków ma wykształcenie podstawowe i niepełne średnic) kompetencję językową i parajęzykową zamierzonych odbiorców (Kita 1998; Kerbrat-Orecchioni 1986) sposób wprowadzania opozycji binarnych do tekstu dziennikarskiego w tych mediach opiera się na wartościowaniu jawnym (Puzynina 1992; Laskowska 1992), aktach illoku-cyjnych ewaluatywnych (Kalisz 1993) oraz dyrektywach (nakazowych bądź zakazowych). Stosowane przez nadawców środki językowe wprowadzające wartościowanie ukryte / pośrednie opierają się z reguły na podkreśleniu przeciwieństwa przez hiperbolizację zjawiska oraz odwołanie się do związków frazeologicznych i metafor językowych {skaczą sobie do gardeł, gorący temat, dezintegrujący tkankę narodową, siatkujący, plaga homoseksualizmu itp.). Trudno zatem w wypadku tych mediów mówić o relatywizmie ocen, ponieważ satysfakcja Konufiukacyjna~odbiorcy oraz efekty porozumiewania się pomiędzy nadawcami i odbiorcami medialnymi zależą od zgodności cha- ~ rakterystyk osób w nim uczestniczących⁴. Aktualizacja w tekście opozycji binarnych wprowadza taką samą binarność w grupie odbiorców przekazu medialnego: zadowoleni z komunikacji / zwolennicy tych poglądów - niezadowoleni z komunikacji / przeciwnicy tych poglądów.

_J Skuteczność nierelatywizowania ocen przez wprowadzenie do przekazu wyrazistych opozycji binarnych podkreślają bardzo często w swoich „rozmowach” w mediach elektronicznych przedstawiciele partii politycznych oraz dziennikarze komentujący przebieg tych rozmów w radiu, telewizji, interne-cic i prasie. Kategoryczne opowiedzenie się po klórcjś ze stron tej opozycji przez jednego z uczestników jest bardzo często oceniane przez pozostałych w następujący sposób: jak mam dyskutować z tą zadziwiającą opinią?-, Nie będę z Panem / Panią dyskutował w ten sposób'. Nie zostawił Pan ani odrobiny miejsca na merytoryczną / rzeczową dyskusję, np.

W fundamentalizmie każda ze stron ma stuprocentową rację i to doprowadza do nieszczęścia. do tego. że w środowisku izraelskim nie ma dyskusji, bo nie ma z kim dyskutować. („Gazeta Wyborcza” 15.05.2008) ¹

Tak. w tej szarpaninie o szmal nic nie jest |tak] oczywiste, jak antypolskie łajd Balcerowicza, ale czarno-biały podział już się dokonał, uniemożliwiając dyskusję. Z’ cza że argumentom rzeczowym (sąd usiali, czy słusznym) przeciwstawia się emocje, obrzydliwie bogaci, dobrzy to FIFA i UEFA, które biadają, że wyrok korzystny dla k uśmierciłby rywalizację drużyn narodowych. A tę przecież wszyscy uwielbiamy, m to najwspanialszy spektakl w historii ludzkości, więc jeśli kibic słyszy, żc ma go nic I jest naturalnie przeciw. („Gazeta Wyborcza" 27.03.2006)

O prezydium Episkopatu, które publiczną dyskusję o spodziewanej nominacj Głódzia nazwało niedopuszczalni] metodą wywierania nacisku oraz próbą ogranii autonomii Kościoła? („Polityka" 16/2008)

Wydaje się, żc w przypadku tego typu „ideowych” mediów kw kodowania / lokucji komunikatu staje się dla odbiorcy sprawą mniej ist a za efektywne uznaje się określenia jak najbardziej negatywne (gdy r

0    przeciwnych poglądach) i jak najlepsze (gdy tekst opisuje popierane zjaw Im bardziej wyrazista, kategoryczna, kontrastowa opozycja, tym komuni mniej dyskusyjna, a zawarta w wypowiedziach nadawcy ocena mniej rclatj

Przekonanie, że forma komunikacji, sposób tworzenia tekstu dzienr skiego jest równic ważny, jeśli nic ważniejszy, niż jego znaczenie, temat, kt< dotyczy, wymaga z reguły relatywizaciij odrzucenia binarności / polan . świata. Entropiczny językowo sposób wypowiedzi preferują w więks poważne (państwowe, opiniotwórcze i komercyjne) media, ponieważ nic: dopuścić do spadku liczby odbiorców, która powinna być znacznie w; niż w przypadku mediów wykorzystujących opozycje binarne². Co prc zarówno badania agenda set ling, jak i news framing czy priming pokazu wartościowanie zjawisk, wydarzeń i ludzi jest w nich obecne, konsekwi

1    łatwe do zdekodowania, ale nic odbywa się ono z reguły poprzez wyr¹

opozycje i czytelne kontrasty.    _

W tyctyodbiorcźoHeterogenicznych mass mediacji znacznie więcej u poświęca się wydarzeniom negatywnym, zjawiskom wartościowanym uje z perspektywy niektórych kryteriów aksjologicznych, zwłaszcza zabójst’ wypadkom, porwaniom, katastrofom, co od dawna tłumaczy się najczt zainteresowaniem odbiorców złem, atrakcyjnością dla nich tego, co sm nieszczęśliwe, agresywne:

Napisał Ksiądz w jednym z wierszy: „Zło jest romantyczne a dobro zwyczajne / wciąż na ostatku bo zło jest ciekawe’¹...

1

Podobjcństwo / upodobnienie się komunikacyjne nadawcy i odbiorców dotyczy trzech obszaró^kompctcncji ideologicznej i kulturowcj^ompctcncji językowej i parajęzykowej oraz 'determinacji „psychicznych” (Kita 1998; Kerbrat-Orecchioni 19X6, Tokarski 2004; Tokarski "2009). Brak zgodności charakterystyk prowadzi do relatywizacji skuteczności i ocen komunikacji. a w przypadku całkowitego niepodobieństwa nadawcy i odbiorcy musi zakończyć się niewypałem komunikacyjnym.

2

Wynika lo'z edukacyjnej funkcji mediów,idążenia części nadawców medialnych do towania gustów i opinii niepodatnych na perswazję i nic nadmiernie ideologicznych odbi Celem tych mediów icstJtształtowanic społeczeństwa informacyjnego i komunikacyjne