page0038

18 Węże: Wąskopaszcze. Płazy.

80 cm), z krótkim, śpiczastym ogonem. Zamieszkuje okolice morza Śródziemnego (w Europie tylko na południowych krańcach półwyspu Bałkańskiego). Prze bywa w okolicach piaszczystych i pustynnych; umie bardzo szybko i zręcznie wkopywać się w piasek i poruszać się w nim; poluje głównie na jaszczurki.

B. WĄSKOPASZCZE (AK GIOSTOMATA).

Z paszczą nierozszerzalną, jak u jaszczurek.

4 Podrząd. Wąskopaszcze cz. Czerwiowęże (Angiostomata).

Mnie, kształtu robakowatego, z krótkim ogonem albo zupełnie bez ogona, o małej głowie i małych oczach, często nawet szczątkowych. Zamieszkują kraje gorące i ciepłe (1 gat. w Europie, w Grecji), żyją przeważnie w ziemi, podobnie jak zwitniki; przeszło 140 gatunków.

Tab. 9 fig. 6. Wąż koralowy (Ily-

sia s. Tortrix scytale), nieduży, roba-kowaty wąż (dł. 60 — 70 cm) o świet-nem koralowem ubarwieniu w czarne obrączki. Zamieszkuje Gujanę; przebywa w ziemi, w norach, które sam wygrzebuje pod korzeniami drzew; jest bardzo powolny, karmi się małemi wężami; wydaje żywe potomstwo.

Ślepucha glistowata (Typhlos vermi-cularis), mały (dł. 25—30 cm) wąż, wyglądający jak duży robak. Zamieszkuje Kaukaz, Azję Mniejszą, oraz Grecję (jedyny europejski gatunek). Żyje również w ziemi; karmi się owadami i robakami.

IV. GROMADA.

Płazy (Amphibia).

Kręgowce zimnokrwiste (zmienno-ciepłe), jajorodne (z bardzo małemi wyjątkami), okryte skórą nagą, przeważnie z 2 parami odnóży, rzadziej z 1 lub beznożne; kość potylicowa z 2 kłykciami stawowemi, jak u ssawców. Oddychają zamłodu skrzelami, a na stępnie płucami albo też płucami i skrzelami; krążenie krwi podwójne, ale niezupełne; wszystkie mają stek (kloakę). Młode odbywają zawsze przeobrażenia.

W ciele płazów nie odróżniamy nigdy szyi, ale głowa jest zawsze oddzielona mniej lub więcej wyraźnie od tułowia; odnóża osadzone poziomo; ogon mają nie wszystkie.

Skóra miękka, naga, z mnóstwem gruczołów, których kleista wydzielina utrzymuje ją w stanie wilgotnym; wydzielina ta posiada własności gryzące, a nieraz bywa wręcz jadowita. Płazy, podobnie jak gady, lenieją perjodycznie;

przyczem ich cieniuchny naskórek wilgotnieje i rozpływa się.

Szkielet (ryc. 9) składa się ze zwykłych części, ale nie bywa nigdy zupełnie skostniały. Czaszka o 2 kłykciach potylicowych jak u ssawców,

Ryc. 9. Szkielet żaby: a—łopatka, b—piszczel, c—udo, d—śródnożc, ć—napięstek,/—przedramię.

niska, płaska i szeroka, z ogromnemi oczodołami i bardzo szerokim otworem pyska. Kręgosłup z rozmaitej liczby kręgów (10 — 230). Kręgi wklęsłe zprzodu lub ztyłu, a u niektórych