Pani Bovary G Flauberta 1

„PANI BOY ARY" GUSTAWA FLAUBERTA ¹

Sytuacja krytyka, który występuje po innych, sytuacja kryły-lca spóźnionego, zawiera pewne dogodności, których brak kryły kowi-prorokowi takiemu, co ogłasza sukces i — by tak rzec kieruje nim z autorytetem i poświęceniem.

Pan Gustaw Flaubert nie potrzebuje już, by się dlań poświęcać, jeśli kiedykolwiek tego potrzebował. Jego znakomitą książkę' uczcili i uwieńczyli liczni artyści, pośród których znaleźli się ci najbardziej wyczuleni i obdarzeni największym zaufaniem. Kryty ce pozostaje więc tylko uwzględnić kilka zapomnianych punktów widzenia i nieco dobitniej podkreślić linie i światła, które, moim zdaniem, nie zostały dość wychwalone i skomentowane. Zresztą ta pozycja krytyka spóźnionego, wyprzedzonego przez opinię, ma, jak to już próbowałem wykazać, pewien paradoksalny urok. Swobodniejszy przez to, że jest sam jak maruder, krytyk wyg kida też na takiego, który sumuje dyskusję, a ponieważ musi unikać zarówno oskarżycielskiej, jak i obrończej zapalczywości, postępuje jako ten, co sobie przeciera nową drogę, niczym się nic przejmując poza miłością Piękna i Sprawiedliwości. ^r

Skor-o już wypowiedziałem to wspaniałe i straszne słowo Sprawiedliwość, niech mi będzie wolno — a spraw ni to wielką przyjemność — podziękować sądownictwu francuskiemu za świetny przykład bezstronności i dobrego smaku, jaki dało w tej sprawie.

Mimo nacisku ślepej i zapalczywej gorliwości moralnej oraz umysłów, które sobie w tej sprawie zmyliły adres, wobec powieści, która była dzieleni pisarza prawie nie znanego, wobec powieści, i to jakiej powieści! najbardziej bezstronnej i uczciwej, podobnej do poła banalnego jak wszystkie pola, chłostanego wiatrem i deszczem jak sarna natura — wobec, takiej powieści trybunał okazał się uczciwy i bezstronny jak ona sama, jak ta książka, którą na jego oczach pchnięto na stos ofiarny. Powiedzmy nawet więcej, że na podstawie niektórych wypowiedzi, jakie padły podczas przewodu sądowego, można przypuszczać, iż gdyby sąd odkrył w Lej książce rzeczywiście coś, co mogłoby stanowić przedmiot oskarżenia, uniewinniłby ją w uznaniu i w imię Pięt r i, w jakie ją obleka. Ta znamienna troska o Piękno u ludzi powołanych tylko cło służenia Sprawiedliwości i Prawdzie jest ogromnie wzruszającym objawem, gdy sic; ją porówna z zachłannością kio społeczeństwa, które odżegnało się od wszelkiej duchowe miłości i które zapominając o swym w ri ę t r z u troszczy się ty k' o swoje wnętrzności. Można w końcu powiedzieć, że ten wyroś dzięki swej wzniosłej tendencji poetyckiej, był ostateczny; że Muza wygrała sprawę i że wszyscy pisarze, a przynajmniej c, .ctórzy są. godni tego miana, zostali uniewinnieni w osobie parni Gustawa Flauberta.

Nie mówmy więc, że ta książka zawdzięcza swe ogromne wzięcie procesowi i uniewinnieniu, jak to niektórzy utrzymują nie bez lekkiego, a może nieświadomego gniewu. Gdyby jej nie zaczepiono, spotkałaby się */ ¹ Y"> s<unym zainteresowaniem, z tym samym podziwom, wzbudziłaby takie samo poruszenie. 'Zresztą od dawna już została uznana przez wszystkich światłych ludzi. Wzbudziła żywe zaciekawienie już swą pierwszą wersją w „Re-vue de Paris", mimo nieostrożnych skrótów, które zakłóciły jej harmonie;. Sytuacja < {ustawa .Flauberta, który naiaz stał .:> v sławny, była* jednocześnie znakomita i zła; chciałbym, o de mi się uda, podać różne powody tej dwuznaczności, nad któ : umiał zatriumfować jogo uczciwy i wspaniały talent.

a o

127