scandjvutmp1bf01

407

skości, atoli ten stan, tyle przyjazny naszemu pomnażaniu się, naszemu panowaniu na kuli ziemskićj, musiał ukrywać w sobie naturalny zaród cząst kowego zuiszczenia, aby nie dać naszej rasie sposobów pogorszenia się i takiej przewagi, któraby mogła zepsuć całą istot orgauicznycli równowagę i obalić cały porządek na ziemi. Azali natura, w pszczolćm naprzykład społeczeństwie, nie pozbawiła roskoszy płód zenia tylu tysięcy nijakich robotników (które są samicami z nierozwiniętym organem płciowym)? Azali nie wskazała ich do pracy, jak ilotów, i zęby tylko pielęgnowały potomstwo swój matki? Dowodzi to ze natura, dla dobra ogólnego, poświęca częstokroć dobro pojedyncze, prywatne. Im bardzićj zbliżają się do siebie istoty, tćm więcćj ustępować powinny dla towarzyskiego dobra, swych praw i swej osobistej wolności, albowiem dobro ciała powinno być wyższe nad dobro członka.

Ogólnie więc rzecz biorąc , wypada częstokroć poświęcić człowieka, lub nawet żeby się on sam poświęcił dla dobra powszechnego; ta najszlachetniejsza powinność zaszczyt mu przynosi. Dlatego w każdem zgodnem z zamiarami natury towarzystwie, towarzystwie naszemu rodowi właściwem, choroby, a może i wiele występków, stają się niezbędnym, koniecznym udziałem, dla dopełnienia wielkich zamiarów tego, który tę powszechną hierarchyją istot nawzajem się pożerających urządził, tak iżby się wszystko kolejno utrzymywało.

Lecz, względnie do indywiduów, każdemu stworzeniu dana została miłość samego siebie, aby się zachowało od zagłady; we wszystkim tćiu widać sprawiedliwość, widać zamiar utrzymania równowagi między ist otami, przez tę cudowną kombinacyją.

Człowiek, panować mający nad innemi stworzeniami, potrzebował wyższego nad nie rozumu i przemysłu, a ten szlachetny przywilej jego organizacyi mocnćj, nerwistćj, czulszej, a stąd będącćj nieuchronnem źródłem większćj części chorób, jest także silnćm poparciem towarzyskości.

Opisywanie więc historyi chorobliwych dolegliwości właściwych człowiekowi, jest niejako toż samo co wykazywanie skutków społecznego życia, albow iem wszystkie te dolegliwości nieodłączne są od jego postępów i razem z nićm podlegają jego przeznaczeniom

54

Virej IIist, Nat, T. /.