WA30850 II109 NARZEDZIA ROLNICZE062 I djvu

[171] NARZĘDZIA ROLNICZE 59

i płozowego. Omówione najprostsze narzędzia rolnicze, pochodziły w przeważnej części z przed I wieku ery dzisiejszej. Rozwój narzędzi rolniczych typu wyższego, płużnego, zaczyna się mniej więcej w czasach rzymskich. Jest to rozwój dość powolny i nie ogarniający odrazu dużych obszarów. Oprócz tego występuje dalszy rozwój radeł obydwóch typów. Rozwój ten polega na udoskonaleniu ich w przystosowaniu do rodzaju uprawianej gleby i do specyalnych tylko czynności, do których zostały przystosowane po zaznajomieniu się z pługiem. Oprócz narzędzi typu płużnego, rozwija się z dwóch poznanych przez nas typów radeł, typ radła, trzeci, słupicowy lub ramowy o przekroju czworokątnym.

W części niniejszej zajmiemy się narzędziami rolniczemi typu rylcowego i ich pochodnemi, w których typ ten zachował się w stanie czystym. W części trzeciej omawiać będziemy radła typu pło-zowego, rozwój radeł ramowych (słupicowych) i pierwsze początki narzędzi typu płużnego, które rozpatrzymy dokładnie w części czwartej¹.

Jeżeli porównamy dziś używane radła rylcowe w swej najprostszej formie z rysunkami lub też z najstarszemi znanemi nam radłami, to przekonamy się, że nie różnią się one od nich zupełnie. Posiadają tylko lemiesz żelazny. Występują radła rylcowe do dni dzisiejszych, jako narzędzia szczątkowe bądź to w pewnych tylko miejscach, bądź też na większych obszarach. Tam jednak, gdzie występują one na większych przestrzeniach, straciły one przeważnie charakter narzędzia służącego w pierwszym rzędzie do właściwej uprawy roli. Używane są one najczęściej jako narzędzia pomocnicze, n. p. do pierwszej orki ugorów, uprawy nowin leśnych, lub też tylko w zastosowaniu do czynności mniej ważnych, jak robienie bruzd pod kartofle, podgarnianie ich i t. p. Przetrwały one też wszędzie tam, gdzie albo rolnictwo stoi na niskim poziomie, albo też dlatego, że przy niektórych gatunkach uprawianej gleby oddają lepsze usługi od narzędzi typu płozowego².

¹ Część trzecia i czwarta w opracowaniu.

* Na niektórych obszarach w Europie, jak n. p. na Bałkanach, gdzie pługi z krojem i odkładnicą rzadko są używane, dochowały się do dni dzisiejszych prymitywne radła, stanowiące formę przejściową między radłami rylco-wemi, płozowemi i słupicowemi (względnie ramowemi). Radła te posiadają w przeważnej części wygięty grządziel i rylec wzgl. płóz stanowiący jedną ca-

http://rcin.org.pl