WA308Y0 II10105 POCZATKI SZTUKI204 I djvu

300

zję subjektywną, lirykę, dającą wyraz zjawiskom świata wewnętrznego, subjektywnym uczuciom, ideom, —jako też i poezję objektywną, która w formie epickiej lub dramatycznej odtwarza zjawiska świata zewnętrznego, objektywne czyny i zdarzenia. W jednym i w drugim wypadku poezja, służy celowi estetycznemu: poeta pragnie wywołać nie czyn, lecz uczucie, nic więcej tylko uczucie. Określenie powyższe odróżnia tedy z jednej strony lirykę od niepoe-tycznego wyrazu uczuć, z drugiej zaś — epikę i poezję dramatyczną od opisów i utworów dydaktycznych i retorycznych*). W "szelka poezja ma swe źródło w uczuciu. W tym tkwi tajemnica jej twórczości i jej wpływu.

Herbert Spencer w swych „First Principles“ twierdzi, iż poezja ludów, stojących na najniższych szczeblach kultury, jest poezją niezróżnicowaną (undifferenzirte Poesie): nie rozpada się jeszcze na poszczególne formy i rodzaje, lecz każdy jej utwór łączy w sobie, chociażby w zarodku ^; pierwiastki liryczne, epjckie i dramatyczne. Twierdzenie powyższe zgadza się doskonale ze spółczesną przyrodniczą teorją ewolucji: ale niestety nie zgadza się z faktami. Na najniższych bowiem dostępnych naszemu badaniu szczeblach cywilizacji znajdujemy już główniejsze rodzaje poezji równie jasno wyodrębnione, jak i na najwyższych. Oczywiście nie możemy zaprzeczyć temu, iż liryka ludów pierwotnych zawiera w sobie liczne pierwiastki epickie i że odwrotnie, ich epos przybiera częstokroć charakter liryki lub dramatu. Ale skoro kto chce, opierając się na tej podstawie, poezję pierwotną nazwać „niezróżnicowaną^, to nie powinien jej przynajmniej przeciwstawiać poezji ludów cywilizowanych, jako poezji zróżnicowanej; albowiem czysta liryka, czysty epos i dramat nigdy i nigdzie nie istniały.

*) „Polityczna piosnka to marna piosnka“ — powiada Goethe. Nawet najpiękniejszy pod względem formy wiersz polityczny nie jest poezją, lecz rymowaną retoryką; tak samo jak najgłębszy wiersz filozoficzny nie jest poezją, lecz rymowanym utworem dydaktycznym.

http://rcin.org.pl