CCF20130608004

142 Beliawioryzm i fenomenologia

jej inteligencji i intuicji - badacz wybierze, jakie zastosuje techniki, aby je zweryfikować, w jaki sposób dobierze badane grupy - a także od em-patycznego zrozumienia doznań osób w tych grupach, gdy w rzeczywistości (a częściej w wyobraźni) robią to, co poleci im eksperymentator,

INTERPERSONALNE POZNANIE ALBO WIEDZA ^xFENOMENOLOGICZNA

•j i

f

Logicznie rzecz biorąc, gdzieś pomiędzy dwoma typami poznania, które omówiłem, istnieje trzeci sposób, który stosuje się w pierwszym rzędzie do wiedzy występującej u ludzi i innych wyższych organizmów i który ze względu na brak lepszego określenia nazywam „poznaniem interpersonalnym”. Chodzi o to', że j,^jeifTVTż"l;zujesz się skrzywdzony Tymr^o^crpowTedzialem, albo pogardzaśz^Iobą, albo odczuwasz silne pragnienie pokonania rywali, albo wierzysz, że Partia Republikańska jest doskonalą organizacją, albo też przejmujesz się możliwością wybuchu wojny termonuklearnej. To poznanie, podobnie jak opisane wcześniej, to hipotezy. Ale w tym przypadku sprawdzanie hipotez prowadzi do wykorzystania jakiejś umiejętności i e mpatyćznego rozum] en i aj w moim pojęciu, prowadzi do dotarćTandó istotnego elementu twojego pola fenomenologicznego, do wejścia w twój prywatny świat znaczeń i sprawdzenia, czy moje rozumienie ich jest poprawne. Mógłbym po prostu wprost cię zapytąd^_c^.mojęMiipihezy„są poprawne, aJe^hą^ęsm^jeiSrTomiewła-ąciwa metoda ingerowania w twój prywatny świat. Mógłbym obserwować twoje gesty, słowa, modulację głosu i opierać na tym swoje wnioski. "Mógłbym też - i to jest właśnie istota mojego psychoterapeutycznego doświadczenia - stworzyć bezpieczną i nagradzającą atmosferę, która ' sjcłoni cię do ujawnienia twojego wewnętrznego układu odniesienia^.) WtedjTodkrywasz, że możesz podzielić się ze mną swoimi"niezaspokojonymi ambicjami, niechęcią, którą czujesz do samego siebie, swoimi przekonaniami lub jakimkolwiek aspektem twojego świata osobistych znaczeń. W psychoterapii odkryliśmy, że jest to najbardziej owocny sposób poznania. Wykorzystując maksymalnie wnioski zdobyte dzięki empatii, sprawdzając nasze hipotezy w stosunku do fenomenologicznego świata klienta, zdobywamy wiedzę, która prowadzi do sformułowania psychologicznych zasad powiązanych ze zmianą osobowości.

W przypadku interpersonalnego lub fenomenologicznego sposobu poznania empatia jest skierowana na inną osobę. Nasze hipotezy są sprawdzane przez porównywanie ich z najbardziej trafnymi obrazami, które uzyskaliśmy dzięki poznaniu wewnętrznego układu odniesienia danej

osoby. Wiedza, którą nam daje takie poznanie, dotyczy konkretnej osoby, jednakże dokonując generalizacji, można sformułować hipotezy, dające się sprawdzać w ten sam sposób. To zapewnia nam naukowy dostęp do ' nieobserwowalnychTrzynhiKowf które istnieją wewnątrz danej osoby.

Może wydawać się zaskakujące, że nie ograniczam tego rodzaju poznawania do uzyskiwania wiedzy o innych ludziach. Sądzę, żę ten rodzaj poznania jest ograniczony tylko przez nasze zdolności empatii i stopień, naszej przenikliwości w docieraniu do wewnętrznego układu odniesienia organizmu. Klasyczne badania, które przeprowadzili Snygg (29) i Kre-chcvsky (15), wskazują że jest możliwe sprawdzenie hipotez u szczurów, poprzez konfrontację z ich wewnętrznym układem odniesienia, odkrytym na drodze wnioskowania. Jestem przekonany, że takie badania mogą być rozszerzone.'Niemniej jednak ten sposób poznania jest z pewnością najważniejszy w rozwijaniu naszej wiedzy o istocie ludzkiej.

v Jakie są kryteria tego rodzaju poznania? Kiedy mogę być pewny, że „wiem” coś w tym interpersonalnym sensie? Sądzę, że kryteria są dwoją-kiego rodzaju: albo moje hipotezy na temat wewnętrznego układu odnie- ^ sienią danej osoby są przez nią samą potwierdzane, albo wnioski na temat^ż jej wewnętrznego układu odniesienia są potwierdzane przez inne oso’by£c ■ Przykładowo, wydaje mi się, że jesteś nieszczęśliwy tego poranka. Jeżeli powiem: „Wygląda na to, że dzisiejszego ranka widzisz wszystko na czarno”, a ty potwierdzisz to słowami lub gestem, wtedy uznam moją hipotezę za prawdziwą. Innym sposobem na sprawdzenie tej hipotezy byłaby sytuacja, gdybym moje empatyczne odczucie, że jesteś nieszczęśliwy, zatrzymał dla siebie. Ale jeżeli w ciągu poranka trzy inne osoby, niezależnie od siebie, przyszłyby do mnie porozmawiać, bo są zaniepokojone twoim smutkiem, depresją i podobnymi odczuciami, to wtedy prawdopodobieństwo poprawności mojej hipotezy o twoim stanie wewnętrznym znacząco wzrasta.

W pewnych okolicznościach, tak jak w cytowanym eksperymencie przeprowadzonym na szczurach, wniosek dotyczący pola fenomenologicznego jest wspierany przez fakt, że jest to najbardziej racjonalne i najbardziej zwarte wyjaśnienie tego zachowania.

Relacje Między Sposobami Poznawania

Istnieją zatem trzy sposoby, dzięki którym poszerzamy naszą wiedzę, potwierdzamy i obalamy nieustannie formułowane hipotezy, zarówno w codziennym życiu, jak i w psychologii. Chciałbym tu wystąpić z obroną poglądu, iż każdy dojrzały rodzaj psychologii używa każdego z tych