griffin010

4ł? PODSTAWY KOMUNIKACJI SPOŁECZNII

ojców. Ona sama nazywała obt/ydliwością życia szok. jaki pr/c/ylii mi włość żo Qia lo czy się lakze wledy. Qdy pionkami -j jej własne dzieci¹.

Ani Harding, ani Wood nic twierdzą, żc punkt widzenia kobiet czy innych mniejszości umożliwia im uzyskanie jasnego obrazu rzeczy. Skontckstualizowuna wiedza -jedyna, jaka naprawdę istnieje - zawsze będzie stronnicza. Teoretycy twierdz;! jednak, że „perspektywy grup podporządkowanych są bardziej złożone, a tym samym lepsze niż perspektywy uprzywilejowanych grup społecznych"².

NACISK NA OBIEKTYWIZM: MNIEJ STRONNICZE POGLĄDY Z PUNKTU WIDZENIA KOBIET

Dlaczego punkty widzenia kobiet czy innych zmarginalizowanych grup miałyby być mniej stronnicze, mniej zniekształcone czy mniej fałszywe niż perspektywy mężczyzn, którzy zajmują dominujące pozycje w społeczeństwie? Wood podaje dwa wyjaśnienia: „Po pierwsze, ludzi o podrzędnym statusie cechuje większa motywacja, by zrozumieć perspektywę bardziej uprzywilejowanych osób, niż na odwrót”^{3 4}. Nawet jeśli cisi nie odziedziczą Ziemi, i tak w ich interesie jest dowiedzieć się. co sprawia, że Ziemia się kręci, więc przejmowanie roli innych osób leży w żywotnym interesie tych, którzy posiadają niewielką kontrolę nad własnym życiem. Osoby dzierżące władzę są pozbawione tej motywacji, a przez to mają mniej powodów, by zastanawiać się jak postrzega świat ta „druga połowa Drugi argument przedstawiony pi a / Wood na rzecz szczególnego statusu punk tów widzenia grup żyjących w nieustannym ucisku, przyjmuje, że mają one niewielt powodów, by bronić swego status quo. lim czej rzecz się ma z osobami, które są u w In dzy. Badaczka twierdzi, że .,(...| grup uprzywilejowane przez dominujący system mają żywotny interes, by nie dostrzeg.it społecznych nierówności, które przynoś t im korzyść kosztem innych grup”¹'. I >1.* osób nadmiernie uprzywilejowanych nu znajomość perspektywy przedstawicieli iii nych grup jest błogosławieństwem. Dlatego mądrość jest przejawem braku rozsądku Bez wątpienia mężczyzn, którzy przybyli }*•* Scthę i jej dzieci, by po raz wtóry obrotu ich w niewolników, można wpisać w tę k.i tegorię. „Dlaczego ona chce to zrobić?" p\ tają szczerze zdumieni. Gdyby oni sami. t ktoś inny, naprawdę chcieli się dowiedz li. dlaczego zbiegła niewolnica poderżnę!.* gardło własnej córce, musieliby zacząć s/u kać odpowiedzi z punktu widzenia niewól nic. nie zaś z perspektywy właścicieli t > nawet czarnych mężczyzn. Odkryliby !•• talną rozpacz Sethy:

(...) Ujrzała, jak łamci nadjeżdżają, i pofiMU kapelusz nauczyciela. (...) I jeśli my:'.l.ik< wledy o czymkolwiek, było lo Nie. Nie N« nie. Nienienie. Po proslu. Zerwała się jak ik lotu. Zebrała wszystkie fragmenty życia. |.ikm przeżyła, wszystkie jego cząstki, które były cenne, wspaniale, piękne, i wzięła je. pchnę la. przeciągnęła na lamią stronę. I)ą|«b< stąd. tam będą bezpieczne (...).

Kiedy wyszła z więzienia, była zadowoli na. że plot zniknął. To lam. gdzie przywlą/ •

swoje konie, doirzala pracu)ąc im klgt /kich w ogrodzie płynący nad ogiod/omom k.i pelusz nauczyciela. Gdy spo|rzala na niego, gdy spojrzała mu w oczy. trzymała w ramionach coś. co spowodowało, że stanął jak wryły. Nauczyciel cołał się o krok z każdym uderzeniem serca dziecka, az serce w końcu zamilkło.

- Zatrzymałam go - powiedziała Sethe, wpatrując się w miejsce, gdzie kiedyś słał płot. - Zabrałam moje dzieci tam. gdzie miały być bezpieczne⁵.

licz względu na wrażenie, jakie wywarłyby na nas te słowa, Harding nic oczekuje, że automatycznie przyjmiemy wyjaśnienie Sethy lub pochwalimy jej drastyczną reakcję tylko dlatego, że są to słowa i czyny odrzuconej na margines społeczny kobiety. W końcu wiele wolnych Afroamcryka-nek w powieści Morrison potępia drastyczny sposób, w jaki Selhe postanowiła uchronić córkę Umiłowaną przed znalezieniem się w łapach nauczyciela. Jednak obezwładniające obawy Sethy dotyczące przyszłości jej dzieci wiążą się z ponurą rzeczywistością zniewolonych kobiet w każdych okolicznościach (por. książka i film Wybór Zofii). Harding podkreśla, że to „obiektywna perspektywa z życia kobiet” pozwala uzyskać ogląd z najlepszego punktu widzenia, umożliwiający formułowanie projekcji, hipotez i interpretacji⁶. Być może takie badanie mogłoby naprawdę sprawdzić, na czym polega postrzeganie „losu gorszego niż śmierć".

Harding używa terminu wysoki stopień obiektywizmu w odniesieniu do strategii rozpoczynania badań od obserwacji życia kobiet i innych grup /marginalizowanych, których interesów i doświadczeń zazwyczaj się nie zauważa⁷. Wybór tej etykietki nie tylko sugeruje roztropność brania |x»d uwagę wszystkich perspektyw, lecz świadomość, że wiedza zrodzona z punktu widzenia grup dominujących pozwala uzyskać, przez kontrast, jedynie niski stopień obiektywizmu. Dla ilustracji twierdzenie mówi o sprzecznych punktach widzenia w rodzaju tych opisanych przez Toni Morrison: „Absurdem byłoby wyobrażać sobie, że poglądy amerykańskich właścicieli niewolników na temat życia Afrykańczyków i Afroamerykanów mogłyby być bardziej bezstronne, obiektywne, bezosobowe niż poglądy niewolników na ich własne życie oraz na życie ich właścicieli”⁸. Sethe wraz z milionami dosłownie zniewolonych kobiet mogłaby tu jedynie z całego serca powiedzieć „Amen”.

OD TEORII DO PRAKTYKI: BADANIE KOMUNIKACJI Z PUNKTU WIDZENIA KOBIET

Jeśli chcemy spojrzeć na model badań nad komunikacją podejmowanych z punktu widzenia życia kobiet, warto zacząć od pogłębionego studium, jakie Julia Wood przygotowała na temat sposobów sprawowania opieki w Stanach Zjednoczonych. Zgodnie z założeniem, iż. wszelka wiedza zakorzeniona jest w konkretnym czasie i miejscu, w pierwszym rozdziale książki Who Cares? Womcn, Care, otul Culture (Kogo to obchodzi? Kobiety. Opieka i Kultura) Wood opisuje swoją własną sytuację jako białej, heteroseksualnej, pracującej zawodowo kobiety, która aż do

1

-• Morrison, 19%. s. 31 15

2

WihkI. 1997, s. 257.

3

M Wood. 1997, s. 254.

4

Wood, 1997.

5

Morrison. 1996. v 206- 207.

6

•⁷ Harding. 1991,*. 167.

7

* Harding 1991,« 149 152

8

Harding, 1991. k. 270.