Image
62 djvu

151

rozbiorowym, ale z biegiem czasu, pod działaniem zewnętrznych wpływów, wytwarzały się i w nich samych pewne różnice. Kładły na nich swe piętno lata spędzone w rozłące, słabsze jednostki przystosowywały się zwolna do warunków, do otoczenia.. Wpływom tym przeciwdziałać usiłowały inne siły, których korzenie tkwiły głęboko we wspólnej tradycyi, w plemiennej i kulturalnej jedności rozdzielonego narodu. Stąd, mimo partykularyzmu, jaki nieraz odczuwać się daje, są między Polakami różnych dzielnic pokrewne cechy, wspólne odczucia i tony, rozbrzmiewające w ważniejszych dziejowych momentach na całym obszarze ziem dawnej Rzeczpospolitej.

Życie polskie, niegdyś skupione w jednej or-ganizacyi państwowej, rozdziela się po rozbiorach i zdąża trzema różnymi torami, stąd konieczność osobnego nakreślenia instytucyj i stosunków w każdej dzielnicy; łączą je wspólne walki i dążenia, wypełniające dzieje narodu naszego w XIX-tym wieku, narodu, którego pojęcie stopniowo rozszerza się i obejmuje wszystkie jego warstwy, budząc drzemiącą w nich przez wieki energię.

.Kilkakrotnie bieg wypadków budził nadzieje zrealizowania pragnień polskiego społeczeństwa, tworzyły się ogniska, około których mogły skupiać się części rozbitej ojczyzny — pod obcą przewagą, pod obcym wpływem powstawały insty-tucye, w obrębie których garść rodaków mogła swobodniej żyć i rozwijać się... Były chwile złudzeń, wysiłków, była i praca twarda, żmudna, codzienna około odbudowywania podstaw narodowego bytu... Były i przeminęły...

W dziejach porozbiorowych okresem czynnym, barwnym, okresem życia i ruchu są czasy wojen Napoleońskich i Księstwa Warszaw-