ważliwy na nacisk grupowy i aby zachować swój ą tożsamość i, dobre samopoczucie, warto przypatrywać się krytycznie różnym sytuacjom.
Myślenie grupowe - nazwę wprowadził Janis (jest to trochę związane z konformizmem). Janis zastanawiał się nad tym jak to się dzieje, że grupy mądrych ludzi podejmują głupie decyzje. Zastanawiał się jak to się dzieje, że Rada Bezpieczeństwa Państwa przy prezydencie USA podejmuje głupie decyzje, w wyniku których narażone jest na szwank autorytet Stanów Zjednoczonych. Wzięło się to m. in. ze słynną inwazją w Zatoce Świń, gdzie Kennedy i ekipa zgodzili się na to aby przygotowani przez CIA imigranci z Kuby spróbowali zaatakować Kubę i obalić Fidela Castro. Ci dokonujący inwazji dostali mocno w kość, po czym byli wykupywani przes rząd USA w relacji: jeden kombatant za jeden traktor. Janis zastanawiał się jak do tego mogło dojść, innym przykładem była sytuacja z Wietnamem. Janis analizował szczegółowe dane dotyczące m. in. z posiedzeń gremiów podczas których podejmowano takie decyzje, co doprowadziło go do ciekawych wniosków. Czym charakteryzuje się myślenie grupowe w sytuacji konfliktu z przeciwnikiem:
• Złudzenie nietykalności, które można określić powiedzeniem typu „nic nam nie zrobią".
•» Bardzo często dyskusje w grupach naprawdę mądrych ludzi nie dotyczą tego co trzeba zrobić ale usprawiedliwiania tego co zrobiło się poprzednio, a co nie całkiem wyszło. Dyskutuje się o tym że podjęto jednak słuszną decyzję.
• Niezachwiane przekonanie o wysokiej moralności własnej grupy. Przekonanie typu: „to my mamy
racje, my jesteśmy w porządku".
Przykładem jest wojna na Bałkanach i interwencja NATO, gdzie obie strony są przekonane o słuszności jednej strony konfliktu. Jest to niezwykle jednostronne myślenie, które potem dopiero trzeba rozbijać kiedy wchodzi się w prawdziwe negocjacje z przeciwnikiem. Negocjatorzy z Wietnamu i USA, którzy doprowadzili do pokoju stwierdzili, że były znacznie większe szansę dogadania się gdyby strony nie byli przekonali, że „my tylko mamy rację"
• Na przeciwnika patrzy się w sposób stereotypowy:
Jest on „świnią". Głupi, słaby, nieetyczny; zaś my jesteśmy dobrzy. W ten sposób myślenie grupowe wiąże się z normami grupowymi.
• W takiej grupie mądrych ludzi podejmujących głupie decyzje jest nacisk na jedność poglądów i to jest rzecz niezwykle trudna do przezwyciężenia (Jugosławia).
• Jak się okazuje po latach z tym wiąże się złudzenie jednomyślności. Potem okazuje się, że różni mądrzy ludzie, którzy pisali wspomnienia np. Kisinger(?), sami mieli wątpliwości jednocześnie uważając że inni są pewni co do inwazji na Kubę. Po latach okazało się że tak myślała większość.
• Pojawia się autocenzura polegająca na nie przedstawianiu jakichś poglądów, które moim zdaniem
są nie zgodne z jednomyślnym jak mi się wydaje stanowiskiem grupy. Ale jest jeszcze druga, groźniejsza sprawa: ja nie przedstawiam negatywnych informacji, które mogłyby zagrozić tej jednomyślności. Jeśli np. wiem, że Fidel Castro jest mocny, a grupa ochotników jest słaba to ja na wszelki wypadek tego nie przedstawię.
Jest to autocenzura podwójna: nie ujawnianie swoich poglądów innych niż poglądy całej grupy, ale jednocześnie nie przedstawianie negatywnych informacji.
Idąc dalej, niezależnie od tego, co się dzieje w grupie jeśli mamy jakieś ekspertyzy, które podważają to, co się w grupie dzieje, dotyczące negatywnych stron to są one nie ujawniane. Podobnie sprawy się miały z niektórymi z reform u nas. np. ekspertyzy dotyczące reformy służby zdrowia, które były robione, jednak w efekcie nie zostały wzięte pod ich uwagę.
My jesteśmy dobrzy, oni są źli i wobec tego nasze jednomyślne stanowisko i pojawiająca się autocenzura oraz nie dopuszczanie pewnych informacji sprzecznych z naszą jednomyślną decyzją np, ekspertyz.
Psych. społ. 13-14 strona 7