jest ona najmniejsza. Ten temat mógłby być przedmiotem dyskusji w oparciu o własną wiedzę bo tu musimy przyjąć przynajmniej jedno, że np. norma nie jest nadmiernie narzucona, alejednakoz troszeczkę zaakceptowana, troszeczkę zinternalizowana. Jeżeli np. w sytuacji narzuconej przez okupanta załamuje się porządek społeczny i jedne wojska wkraczają a inne wycofują się, nagle okazuje się, że ludzie rabują sklepy i to tacy, których by się o to nie podejrzewało .
Krzywe J-konformizmu sprawdzano też na inny sposób. Polegało to na badaniu, jak ludzie przychodzą na mszę św. do kościoła. Zaznaczono na osi x kolejno: wcześniejsze przyjście o 30 min., przyjście o 10 min. wcześniej, przyjście na początek mszy (O - ani wcześniej ani później). Wiadomo, że tych którzy przychodzą bardzo wcześnie jest niewielu, tych którzy przychodzą jakiś czas przed jest sporo i wreszcie tych, którzy przychodzą tuż przed rozpoczęciem jest najwięcej. Gdyby badanie to było dalej prowadzone to prawdopodobnie byłyby dwie krzywe J, tzn. ta druga krzywa spadałaby w przeciwną stronę na końcu pokazując tych, którzy przychodzą na tzw. gaszenie świec a więc na koniec mszy. obydwie te krzywe byłyby ze sobą połączone. Jeżeli więc idzie o przestrzeganie norm takich, które w miarę są akceptowane to najwięcej jest takich ludzi, którzy je akceptują, znacznie mniej jest takich, którzy w sytuacji niejasnej przekraczają normy i są tacy, mniejszość, która te normy zdecydowanie przekracza. Tak też byśmy patrzyli na zjawiska przestępczości. Te badania nad przestrzeganiem norm są dobrym przykładem lustracji, czy oglądu, kiedy stosując bardzo prostą obserwację dochodzimy do tego jak jest np. z przestrzeganiem norm. Oczywiście w tym wypadku nie mamy wpływu na to kto przychodzi do kościoła i o jakiej godzinie, czy kto przekracza skrzyżowanie. My po prostu sobie to oglądamy, obserwujemy, żadnego wpływu na badane zjawisko nie mamy, chociaż mogłoby to być podstawą do przeprowadzenia pewnego eksperymentu.
Opisana metoda lustracji, czy oglądu, sarvey 'u to taka, przy której stopień kontroli badacza nad badanym zjawiskiem jest znikomy, nie jest całkiem zerowy ale jest bliski zeru. Przypominam, że badacze opinii publicznej wszelkiego rodzaju posługują się tutaj dodatkową techniką, nie tyle obserwacją, ile zadawaniem pytań np. na kogo będzie pan głosował? Uważa się, że jeżeli została zbadana tzw. grupa reprezentatywna, to wtedy z pewnym błędem wiemy coś o całej populacji. • Fieid study - badanie w terenie €"
Trudno jest powiedzieć czym owo badanie terenowe się różni, niechętnie się tym psychologowie a także socjologowie posługują mimo, że jest to pasjonująca sprawa. Przy badaniu w terenie mamy niewielki wpływ na badane zjawisko, natomiast koncentrujemy się na pewnym zawężaniu w całym badaniu do jakiejś jednej sprawy, czy do jednego miejsca. Przykład klasycznego badania w terenie: Współpracownicy badacza wchodzili w tzw. gangi młodzieżowe i ich celem było zbadanie tego, co się w tych bandach działo. Chodzi tu o takie grupy które są na pograniczu przestępstwa, które mogą bardzo łatwo zamienić się rzeczywiście w gangi kryminalistów. Ci badacze będący zresztą mniej więcej w tym samym wieku, obserwowali co tam się dzieje.
Z własnego doświadczenia pamiętam jak podczas moich studiów w czasie praktyk wakacyjnych badaliśmy harcerzy pracujących na obozach w ramach „operacji Bieszczady" prowadzonej przez harcerstwo. Miało to charakter studium w terenie. Chcieliśmy zobaczyć jaki jest związek między tym jak ludzie rzeczywiście pracują, a tym co o tej pracy mówią. Polegało to na tym, że pracowaliśmy razem z harcerzami i w pewnym momencie każdy miał obserwować przez pół godziny jednego z harcerzy i oceniać rozmaite jego zachowania typu: wykorzystanie czasu, aktywność w zakresie organizowania pracy itd. Skoncentrowaliśmy się na obserwacji tego jak pracują ludzie którzy przyjechali tam ochotniczo. Druga część tych badań polegała na tym, że po powrocie z pracy przeprowadzaliśmy wywiady (czyli technika) na różne tematy, ale między innymi na temat pracy. Wywiady przeprowadzały inne osoby, nie te które obserwowały. Bardzo