50139 Strona032 (2)

praktyce przy paleniu masy w pewnym stopniu następuje rozkład barwnika.

na bomba na początku i na końcu doświadczenia. Pojemność cieplną układu, nazywaną inaczej „liczbą wodną” kalorymetru, wyznacza się uprzednio doświadczalnie przez spalenie w bombie kalorymetrycznej substancji (na przykład kwasu benzoesowego) o dobrze znanym cieple spalania.

Objętość bomby kalorymetrycznej wynosi zwykle 300 — 400 cm^;1, a ciężar wody w naczyniu kalorymetrycznym — około 3 kG (wodę waży się z dokładnością do 1 G)

Masy pirotechniczne spala się w większości przypadków w atmosferze powietrza, rzadziej w atmosferze azotu lub argonu. Spalanie mas pirotechnicznych w atmosferze tlenu nie miałoby sensu, gdyż efekt cieplny masy przy zupełnym utlenieniu wszystkich substancji palnych można niemal zawsze obliczyć dostatecznie dokładnie na podstawie prawa Hessa.

Jeżeli szukamy ciepła wydzielanego przez masę o ujemnym bilansie tlenowym (przy spalaniu jej w warunkach normalnych — w powietrzu), to staramy się wprowadzić do bomby maksymalną ilość powietrza, a odważkę masy zmniejszyć do minimalnej granicy, przy której oznaczenie może być jeszcze dokładne. W tym przypadku bierzemy odważkę 0,5—lg, taką jednak, aby przyrost temperatury wody w kalorymetrze wynosił co najmniej Ó,3°C. Należy przy tym uwzględnić tę okoliczność, że bomba o pojemności 300 cm³, napełniona powietrzem pod ciśnieniem atmosfe- * rycznym, zawiera 0,lg tlenu, którego wystarcza jedynie do utlenienia 0,5 g masy o bilansie tlenowym n = —20 g O_a.

O tym, że w wielu przypadkach tlen powietrza bierze aktywny udział w procesie palenia mas pirotechnicznych mających ujemny bilans tlenowy, można przekonać się na podstawie niżej przytoczonych danych doświadczalnych. W bombie kalorymetrycznej pojemności 300 cm³ spalano w atmosferze powietrza 0,5 g masy o składzie:

Azotan barowy . . 67%

Magnez.....23%

Lepiszcze ....    10%.

Bilans tlenowy tej masy n = —16 g 0₂. Przy spalaniu w bombie uzyskano efekt cieplny 1,51 kcal/g (spalano w stałej objętości; utworzona woda w postaci cieczy). Przy założeniu, że tlen powietrza bierze udział w procesie palenia i całkowicie utlenia wszystkie niespalone składniki masy, efekt cieplny masy wynosi 1,85 kcal/g (woda w postaci cieczy).

W atmosferze azotu spala się jedynie pewne masy dymne, te mianowicie, na które tlen powietrza wywierałby działanie utle-

67