55717 Untitled4 (7)

1. Główny nurt ekonomii XX wieku: spór o metodę czy wartości?

go. Trudno sobie wyobrazić bardziej paradoksalny sposób rozwoju poglądów niż przejście od pieniężnej interpretacji Lucasa do interpretacji w kategoriach czynników realnych autorów koncepcji realnego cyklu koniunkturalnego¹⁸.

W roku 1982 Richard Nelson i Charles Plosser opublikowali artykuł, w którym postawili hipotezę, że obserwowane wahania produkcji są zmianami jej naturalnego poziomu, a nie odchyleniami od wygładzonej ścieżki trendu. Analizując zmiany dochodu narodowego, zatrudnienia, cen i stóp procentowych w USA odkryli, że zmiany te mają charakter losowego błądzenia. Wbrew dominującemu poglądowi, że zakłócenia w przebiegu procesów gospodarczych mają charakter przejściowy, wyprowadzili ze swych badań wniosek, że zakłócenia w przebiegu procesów ekonomicznych'wywierają trwały wpływ na cały system ekonomiczny¹⁹. Każda zmiana produkcyjności wyznacza nową ścieżkę wzrostu, nie ma powrotu do długookresowej linii trendu. Siły ekonomiczne wyznaczające trend nie różnią się od tych, które wywołują wahania. Nie można zatem oddzielać analizy wzrostu od analizy cyklu. Pogląd, że wzrost i fluktuacje produkcji nie są zjawiskami różnymi jakościowo, leży u podstaw teorii realnego cyklu koniunkturalnego. Do czołowych przedstawicieli tej szkoły zalicza się Edwarda Prescotta, Finna Kydlanda i Roberta Barro²⁰.

We współczesnych teoriach realnego cyklu jest akcentowany nieregularny charakter zmian technologicznych jako przyczyna szoków podażowych; tym samym odrzuca się neoklasyczny model Solowa, który zakładał, że wzrost wydajności pracy, wynikający z postępu technologicznego, przebiega w czasie równomiernie [Snowdon, Vane, Wynarczyk, 1998, s. 258]. Wahania koniunkturalne traktowane są jako reakcje zagregowanej funkcji podaży na szoki technologiczne. Zmiany produkcji i zatrudnienia są wynikiem optymalnych reakcji racjonalnych podmiotów gospodarczych na zmiany warunków działania, zwłaszcza zmiany technologiczne. Każda faza cyklu jest stanem równowagi, nawet faza kryzysu pojmowana jest jako stan, w którym rynek daje najlepsze efekty, jakie w danych warunkach można osiągnąć [Snowdon, Vane, 2003, s. 64], Jakkolwiek tezy te brzmią dość

¹⁸    Idee F. Kydlanda i Prescotta zaprezentowane w artykule Time to Build and Aggregate Fluctuations to szczególnie interesująca, logiczna konsekwencja idei Lucasa zawartych w artykule Expactations and the Neutrality of Money, ale jednocześnie te dwa artykuły prezentują całkowicie odmienne poglądy na funkcjonowanie gospodarki rynkowej i przyczyny cyklu koniunkturalnego [Chari, 1999].

¹⁹    Artykuł Nelsona i Plossera [1982] pt. Trends and Random Walks in Macroeconomic Time Series: Some Evidens and Implications przyczynił się nie tylko do dyskusji na temat przyczyn cyklu koniunkturalnego, ale także do burzliwej dyskusji metodologicznej na gruncie ekonometrii i statystyki. Kontrowersje dotyczące natury procesów ekonomicznych znalazły wyraz w dyskusji na temat charakteru szeregów czasowych. Jedni podkreślają za Nelsonem i Plosserem, stochastyczny charakter trendu, inni bronią koncepcji deterministycznego charakteru szeregów czasowych. Niektórzy formułują wniosek, że trend jest częściowo deterministyczny, a częściowo stochastyczny [Piłatowska, 1997; Bevilacqua, Zon, 2001; Crosby, 1998],

²⁰    R. J. Barro przedstawia podstawy teorii realnego cyklu koniunkturalnego w jednym z nielicznych na polskim rynku podręczniku napisanym w oparciu o zasady niekeynesowskie [Barro, 1997, s. 245-274], kontrowersyjnie, nie są całkowicie nowe. W poszukiwaniu przyczyny cyklicznego charakteru gospodarki, teoretycy realnego cyklu idą śladami Schumpetera i niepieniężnych teorii przeinwestowania. Joseph Schumpeter, Gustav Cassel, Arthur Spiethoff, a w Polsce Adam Krzyżanowski i Ferdynand Zweig, przedstawiali cykl koniunkturalny jako sposób realizacji rozwoju gospodarczego, a w postępie technicznym widzieli główną przyczynę zarówno krótkookresowej niestabilności, jak i długookresowego rozwoju gospodarki kapitalistycznej.

Z teorii realnego cyklu koniunkturalnego można wysnuć istotne konkluzje polityczne. Jeżeli czynniki realne, takie jak podaż pracy, postęp technologiczny i zmiana preferencji konsumentów, określają zarówno długookresową ścieżkę rozwoju, jak i krótkookresowe fluktuacje, to traci swoje uzasadnienie keynesow-ska polityka stabilizacji. Jeżeli fluktuacje są spowodowane czynnikami realnymi, to traci sens polityka władz monetarnych, skierowana na stabilizację wzrostu i zatrudnienia. Co więcej, fluktuacje są konieczną ceną postępu, zatem dążenie do ich usunięcia jest działaniem wbrew postępowi ekonomicznemu.

Prawdziwe nowatorstwo autorów teorii realnego cyklu ujawniło się w sferze metodologicznej. Nie budowali modeli, które można poddawać konwencjonalnym testom ekonometrycznym, lecz zastosowali nową metodę badawczą, polegającą na budowaniu ilościowych modeli dynamicznych opisujących równowagę ogólną. Opracowali metodę kalibrowania. Najpierw, opierając się na modelach równowagi ogólnej, funkcjach decyzji konsumentów i producentów oraz generatorze liczb losowych, dokonywali symulacji efektów losowych wstrząsów technologicznych, a następnie porównywali rezultaty tych symulacji z rzeczywistym zachowaniem gospodarki [Snowdon, Vane, 2003, s. 66].

1.3.3. Krytyka polityki dyskrecjonalnej.

Teoria niespójności optymalnej polityki w czasie

Zwolennicy teorii realnego cyklu koniunkturalnego, Finn Kydland i Edward Prescott, rozwinęli także nowe argumenty za wiarygodną polityką ekonomiczną. Wykorzystali w tym celu hipotezę racjonalnych oczekiwań i teorię gier. Stosowanie teorii optymalnej regulacji w polityce ekonomicznej jest niemożliwe - twierdzą Kydland i Prescott - ponieważ planowanie ekonomiczne nie jest grą przeciwko przyrodzie, ale raczej grą przeciw racjonalnym podmiotom gospodarczym [Kydland, Prescott, 1977, s. 473]. Teoria optymalnej regulacji jest właściwym narzędziem działania w stosunku do systemów, w których zmiany zależą tylko od ich stanu wyjściowego i decyzji podjętych w punkcie wyjścia. System ekonomiczny nie spełnia tych warunków. Niemożliwa jest kontrola dynamicznych systemów ekonomicznych, ponieważ decyzje podmiotów gospodarczych zależą od ich oczekiwań dotyczących polityki realizowanej w przyszłości.