9 (34)

mimci mj wyjściowe

naciskają na to, żeby poświęcać więcej uwagi wkładowi, jaki kobiety wnoszą do prawa i instytucji rządzących globalizacją i oddziaływaniu tych instytucji na kobiety jako kobiety. Feministyczne ujęcia oparte na realizmie politycznym akcentują dominację mężczyzn we władzy państwowej i ma* skulinistyczny charakter lywalizacji i wojen między państwami. Feministyczne przyczynki do badań marksistowskich podkreślają wszechobecne płciowe zabarwienie akumulacji wartości dodatkowej, czego przykładem jest niskopłatna praca kobiet w fabrykach i w ogóle nieopłacana praca kobiet w domu. Feministyczny postmodernizm odkrywa ścisłe powiązanie maskulinizmu i racjonalistycznej wiedzy, a feminizm postkoloniali-styczny akcentuje podporządkowanie kobiet w warunkach imperializmu. Wszystkie te przykłady mają coś jednak wspólnego: otóż feminizm zazwyczaj reprezentuje podejście do innych teorii, które można by określić słowami „dodaj pleć i zamieszaj".

W niektórych innych przypadkach feminizm uznaje same relacje płciowe za podstawową przyczynę sprawczą w stosunkach społecznych. Przy tak radykalnym podejściu patriarchalne podporządkowanie kobiet i ma* skulinistyczne wzory zachowań okazują się pierwotną siłą generującą inne struktury społeczne, takie jak kapitalizm, państwo, nacjonalizm i racjonalizm. Taka radykalna logika feministyczna prowadzi też do wniosku, że nasilanie się transplanetarnych powiązań jest także wywoływane przez maskulinistyczne dążenia i patriarchalny ucisk.

Ujęcia feministyczne przynoszą bardzo pożądane antidotum na ślepotę w odniesieniu do roli płci, jaka charakteryzuje na ogół inne perspektywy poznawcze. Doświadczenie codzienne w oczywisty sposób udowadnia, że ludzie w globalnych i wszystkich innych przestrzeniach zachowują się po części według społecznie skonstruowanych ról płciowych. Sfera „prywatna" obejmująca gospodarstwo domowe i intymne związki ludzi stanowi równic integralną i doniosłą część życia, jak sfera „publiczna" miejsca pracy i obywatelskich poczynań. Ekonomia reprodukcji ludzkiej jest najoczywiściej tak samo ważna dla podtrzymywania stosunków społecznych, jak ekonomia produkcji. Tymczasem „główny nurt" badań nad globalizacją (i życiem społecznym w ogóle) wykazuje skłonność do zupełnego pomijania i zamazywania tych kluczowo ważnych faktów.

Niemniej wyjaśnienia feministyczne mogą prowadzić do przeszacowania znaczenia stosunków między płciami, podobnie jak w przypadku realizmu politycznego przesadnie podkreśla się konkurencję międzypaństwową, a w postmodernizmie zbyt wielki akcent pada na stosunki władzy we wiedzy. Odwoływanie się do maskulinizmu i patriarchatu może pomóc w wyjaśnieniu wielu przyczyn, kierunku przebiegu i następstw procesów globalizacji. Ale redukcjonizm płciowy, charakterystyczny dla radykalnego feminizmu, który doszukuje się korzeni wszystkiego, co ma związek z powiązaniem transplanetarnym, w społecznym konstruowaniu ról płciowych, jest zbyt wielkim uproszczeniem. Tak jak częste w marksizmie przesadne akcentowanie nierówności klasowych prowadzić może do pomijania innych typów społecznego podporządkowania, tak i skoncen-

.—    _________Teorie globalizacji 151

trowanie uwagi w feminizmie na hierarchiach płciowych może odciągać uwagę od innych ważnych form ucisku, na przykład opartych na różnicach kulturowych lub rasowych.

Konkurencyjne koncepcje wyjaśniania globalizacji

Liberalizmy

•    główny nacisk położony na rynki

•    globalizacja wyjaśniana jako rezultat postępu technicznego i utworzenia ułatwiających ją infrastruktur instytucjonalnych

Realizmy polityczne

•    główny nacisk położony na stosunki między państwami

•    globalizacja wyjaśniana przez odwołanie się do rywalizacji między największymi państwami i/lub hegemonii USA

Marksizmy

•    główny nacisk położony na sposób produkcji i stosunki klasowe

•    globalizacja wyjaśniana jako następstwo kapitalizmu

Konstruktywizmy

•    główny nacisk położony na społeczne tworzenie rzeczywistości

•    globalizacja wyjaśniana przez odwołanie się do umysłowego (re)konstruowania społecznego świata

Postmodemizmy _v

•    główny nacisk położony na stosunki władzy w wiedzy

•    globalizacja wyjaśniana jako następstwo imperialistycznego charakteru racjonalizmu

Feminizm y

•    główny nacisk położony na stosunki między płciami

•    globalizacja wyjaśniana jako wytwór maskulinistycznych sposobów zachowania się i patriarchalnych podporządkowań

Eklektyczna synteza

Powyższy przegląd sześciu typów teorii społecznych (w sensie typu idealnego) ujawnił szereg możliwych sposobów wyjaśniania globalizacji. Każde z tych ujęć rzuca światło na siły, które zapewne mogły w istotny sposób przyczynić się do rozsprzestrzenienia się w- czasach najnowszych na szeroką skalę powiązania transplanetamego. Owe siły to: technika i tworze-