HWScan00019

114    Rozdział XV. Umowy pośrednictwa handlowego

ruintawaniu z pewnością były wydatkami nadzwyczajnymi, biorąc pod uwagę formy działań agenta podejmowane dotychczas. Po drugie, uwzględniając całokształt obowiązków agenta można również uznać te wydatki za uzasadnione, gdyż miały na celu przyczynienie się do lepszej promocji dającego zlecenie i przysporzenia mu korzyści. Po trzecie zaś, skutkiem zrealizowania przez agenta tej formy promocji było zwiększenie o 20% liczby umów zawieranych przez niego w imieniu dającego zlecenie.

Można też przyjąć, że umowa agencyjna nie zawierała postanowienia wyłączającego możliwość domagania się zwrotu takich wydatków przez agenta, gdyż inaczej dający zlecenie powołałby się na tę okoliczność. Biorąc pod uwagę całokształt uwarunkowań należy uznać, że dający zlecenie powinien zwrócić agentowi wydatki związane z przygotowaniem i wywieszeniem bannera na rusztowaniu okalającym budynek w centrum miasta.

Literatura i orzecznictwo

Bieniek G. (red.), Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga trzecia. Zobowiązania, t. 2, Warszawa 2007.

Rott-Pietrzyk E., Umowa agencyjna, w: System Prawa Prywatnego. Prawo zobowiązań — część szczegółowa, Warszawa 2004.

KAZUS 2. Świadczenie wyrównawcze

W ramach zawartej umowy agencyjnej agent zajmował się zawieraniem w imieniu dającego zlecenie umów o świadczenie usług telekomunikacyjnych (dostęp do Internetu). Działalność agencyjną dla dającego zlecenie prowadził od 6 lat. Dzięki działalności agenta dający zlecenie został liderem na rynku usług dostępu do Internetu obejmującym obszar działalności agenta, a przez następne lata umacniał tę pozycję. Ilość umów zawieranych przez agenta na początku trwania umowy agencyjnej dynamicznie rosła, a następnie utrzymywała się na stałym, lecz wysokim poziomie gwarantującym dającemu zlecenie kontrolowanie ponad 50% rynku na obszarze działalności agenta.

Z uwagi na niemożność dojścia do porozumienia w sprawie podwyżki wynagrodzenia, agent dokonał wypowiedzenia umowy agencyjnej i uległa ona rozwiązaniu. Ponieważ jednak odsetek stałych klientów pozyski-

www. Lex i s N ex i s. p I

wanych przez agenta był wysoki (jedynie 15% klientów rozwiązywało umowę zawartą z dającym zlecenie w okresie 12 miesięcy od jej zawarcia), agent chciałby partycypować w korzyściach, które dający zlecenie czerpie w wyniku pracy agenta, także po rozwiązaniu z nim umowy.

Pytania

1.    Czy agent może domagać się od dającego zlecenie, by ten podzielił się z nim swoimi zyskami także po rozwiązaniu umowy agencyjnej?

2.    Na świadczenie jakiej wysokości agent może liczyć?

3.    Jakie są przesłanki przyznania agentowi świadczenia wyrównawczego?

• Kodeks cywilny — art. 764³, 764⁴.

Odpowiedź na pytanie 1

Zasadniczo agent jest uprawniony do żądania świadczeń pieniężnych (wynagrodzenia) za wykonywanie umowy agencyjnej jedynie w trakcie jej trwania. Jest to normalne zjawisko, występujące również w innego rodzaju umowach o charakterze ciągłym (np. zlecenia, najmu, leasingu). Z uwagi jednak na dość wyjątkowy charakter świadczenia agenta w umowie agencyjnej, ustawodawca od tej zasady przewiduje dwa wyjątki. Działania agenta cechują się tym, że ich efekty (dla dającego zlecenie) mogą ujawniać się lub trwać także po rozwiązaniu lub wygaśnięciu umowy agencyjnej. Tym samym dający zlecenie odnosić będzie korzyści wynikające z wykonywania umowy przez agenta także wówczas, gdy nie będzie go łączył z agentem stosunek kontraktowy. Wydaje się zatem, że również w takich sytuacjach agent powinien otrzymać za swe działania wynagrodzenie, mimo że ich rezultaty ujawniły się dopiero po ustaniu umowy agencyjnej.

Pierwszy przypadek dopuszczający takie rozwiązanie przewiduje art. 761¹ k.c. Przepis ten dotyczy sytuacji, gdy agentowi należy się prowizja po rozwiązaniu umowy agencyjnej za działania powzięte w czasie jej trwania, które dającemu zlecenie przyniosły korzyści już po ustaniu umowy agencyjnej. Drugiego rodzaju sytuacja wyjątkowa dotyczy możliwości