43 (323)

RELIGIE CZARNEJ AFRYKI ©WydawnictwoWAM. Kraków 2005

WSPÓLNE CECHY RELIGII AFRYKAŃSKICH

kretnego nkisi i potencjalnego zagrożenia, jakie niesie. Jahn, charakteryzując fetyszyzm, pisze: „Rzeźba nigdy nie jest czczona dla niej samej. Rzeźba w kapliczce ori-sza nie jest bardziej idolem niż krucyfiks w kościele chrześcijańskim. Oba są akceptowanymi symbolami duchowego bytu, który jest czczony”¹⁰. Może też zdarzyć się, że zdaniem właściciela figurka przestaje pełnić tę funkcję. Powinien wówczas powiedzieć lub pomyśleć „już nic dla mnie nie znaczysz” i wyrzucić ją na śmietnik lub do ognia, gdyż tym samym z powrotem staje się kawałkiem drewna. Rzecz pozbawiona znaczenia jest ubusa „pusta”, nie ma w sobie nic, nawet piękna, i można się jej pozbyć bez żalu.

Przykładem takiego wyposażonego w moc przedmiotu „magicznego” może być maska (jej scharakteryzowanie wymagałoby odrębnego studium), a przede wszystkim tam-tam. Nie jest to bynajmniej jedynie instrument muzyczny używany do celów kultowych. Bęben to „istota posiadająca duszę i osobowość. Są one uświęcone i co jakiś czas składa się im dary i ofiary, aby napełnić je nową siłą. Są to instrumenty czy też narzędzia sakralne. Jeśli bęben zostanie przypadkowo przewrócony, natychmiast przerywa się ceremonię. Na bębnie nie może grać byle kto. Każdy instrument ma swego własnego wykonawcę. Dopiero po specjalnym wtajemniczeniu i długiej nauce wolno mu wydobywać z bębna dźwięki, które mają towarzyszyć ceremonii”¹¹. Rzecz w tym, że dźwięk, ze

¹⁰    J. Jahn. Mantu. An OutHne of the New AJrican Cu!turę., New York 1961, s. 158.

¹¹    P. F. Ycrgcr. Dieux d'Afrique. Paris 1954. s. 165.