75 (148)

RELIGIE CZARNEJ AFRYKI ©WydawnictwoWAM. Kraków 2005

STARY LUD

Mity początku oddają pierwotną jedność świata przyrody, niezróżnicowanie ról kulturowych w obrębie praczasu, kiedy wszystko było wszystkim, zwierzęta mogły mówić, a ludzie przybierać ich postacie. Ten Raj zostaje utracony albo przez „grzech pierworodny” przodków, którzy separują się ze świata natury poprzez użycie ognia czy zabójstwo swych braci, albo z nakazu boga-przod-ka. Ten charakterystyczny motyw stanowi jądro relacji Buszmcnów ze światem przyrody, opartych na substancjalnej jedności wszystkich istot. Mityczny panteon południowych Buszmcnów skonstruowany jest z postaci zwierzęcych skoncentrowanych wokół /Kaggena, czyli Modliszki (Mantis religiosa). Postać ta, nazywana też K'aagn, Kaang, Kogn i Cagn jest głównym bohaterem mitów, trickstcrcm i herosem, niekiedy stwórcą świata i człowieka, niekiedy zaś władcą zmarłych i sprawcą śmierci. Przygody jego i jego zwierzęcej rodziny obejmują większość buszmeńskiej mitologii, niemal nie spotykamy mitów, których bohaterami nie byłyby zwierzęta. Oczywiście są to zwierzęta należące do Pradawnego Ludu, a więc mające postać ludzką, które potrafią przybierać różne kształty, zwierzęce i roślinne. Ostatecznie Stary Lud odchodzi nieodwołalnie w przeszłość, zmieniając się - m.in. na skutek przepowiedni Cagna - trwale w zwierzęta.

Także rytuały religijne Buszmcnów skoncentrowane są na zwierzętach. Ich głównym przedmiotem zainteresowania jest antylopa eland. Jest to tym ciekawsze, że Buszmeni polują na nią bardzo rzadko i w kontekście całkowicie sakralnym, natomiast w mitach i rysunkach naskalnych jest wszechobecna. FJand pełni u Buszme-