85 (125)

mato' imipitf nótnociict tMknnM / Krajny z kaszubszczyzn^ i językiem dnlnnhiżycktnt 85

[k*nrvnln t Kamionki"' Podobnie przedstawiała się na tym odcinku (Owda - Brda) południowa granica województwa pomorskiego w drugiej połowie XVI wieku, czyli kramiacki Orzełek w dalszym ciągu leżał poza granicami Wielkopolski^mJ, Stanowił aa jednak własność kościelną i należał do parafii w Kamieniu (dekanat sępoleński) na terenie Wielkopolski^,<0.

Trzeba tez podk reślić, że znaczna część Pomorza wraz z Krajną przez dłuższy czas wchodziła w skład archidiecezji gnieźnieńskiej^,fM.

Wymienione wyżej czynniki natury administracyjnej (chodzi tu zarówno o administrację państwową, jak i kościelną) odegrały niewątpliwie dużą rolę w zmianie stosunków językowych na pograniczu wielkopolsko-pomorskim pod koniec średniowiecza i w czasach późniejszych. Zmiana ta polegała, jak można przypuszczać, na wzmożeniu się ekspansji elementów językowych wielkopolskich i stopniowym wycofywaniu się właściwości językowych pomorskich.

Jak wiadomo. Krajna razem z terenami sąsiednimi dostała się w czasie 1 rozbioru Polski Prusom. W późniejszym okresie, w czasie Księstwa Warszawskiego, tylko południowo-wschodnia część Krajny należała wraz z Wielkopolską do tego księstwa, reszta m w dalszym ciągu do Prus¹⁰⁵. Tak to, jak i podział administracyjny po upadku księstwa Warszawskiego aż do czasów najnowszych, nie było bez znaczenia dla ewentualnego wykształcenia się nowych jednostek etniczno-językowych. które mogły z kolei ciążyć bądź to ku Pomorzu lub w ogóle północnej Polsce, bądź też ku Wielkopolsce.

*    Zob. ibtdm, s. 100 oraz mapka na s. 104-105, na której podano południową granicę Pomorza około 1220 m z rl 320. Na interesującym nas odcinku Lędyczek nad Gwdą - Brda obie granice pokrywają stę 7c sobą Na zachodzie czternastowieczna granica idzie w górę Gwdy i pod Szczecinkiem skręca na południowy zachód, obejmując teren na zachód i północny zachód od Okonka. Zob. też mapę Pomorza polskiego w drugiej połowie XIII w. w pracy F. Dudy pt. Rozwój terytorialny Pomorza Polskiego (wiek JMi). Kraków 1909.

*    Zob. M. Biskup, A. Tomczak, Mapy województwa pomorskiego w drugiej połowie XVI w. I Kanumcreiue własności ziemskiej. U. Sieć parafialna. „Roczniki Towarzystwa Naukowego w Toruniu" im za rok 1953, z. 1. Toruń 1955, szczególnie zaś mapę Tomczaka pt „Sieć parafialna województwa pomorskiego, okręgu bytowskiego i lęborskiego w drugiej połowie XVI wieku”. Na s. 24 i 25 cytowanej pracy czytamy: „Południowy odcinek [granicy województwa pomorskiego] stanowił granicę między Prusami Królewskimi a północnymi częściami Wielkopolski i Kujaw i przebiegał głównie linią Dobrzynki i Kamionki [...]. Ta część granicy odpowiadała w zupełności linii wytyczonej w roku 1349 na mocy pokoju kaliskiego między Polską a Zakonem, opierając się z kolei na dawnej granicy polsko-pomorskiej z XIII w.".

^ M. Biskup, A. Tomczak, op.cit., s. 73, mapa Tomczaka dotycząca sieci parafialnej województwa pomorskiego w drugiej połowie XVI w. oraz mapa Biskupa dotycząca rozmieszczenia własności ziemskiej województwa pomorskiego, okręgu bytowskiego i lęborskiego w drugiej połowie XVI wieku.

^lw Zob. S. Urbańczyk, W sprawie polskiego języka literackiego. II. Wzrost społeczny języka literackiego. „Język Polski” XXX, 1950, s. 152 oraz mapka na s. 153. Zob. też M. B iskup, A. Tomczak. op.cit., t. 58.

^1M Cz. Nanke, L. Piotrowicz, W. Semkowicz, Mały Atlas Historyczny. Warszawa 1958, 1.10.