83 (135)

frŃuIti języków północnej Wielkopolski i Krajny z kaszubszczyzn^ i językiem dotnahdyckim 83

gółnym wypadku (teren Mazurów wiedeńskich) na uwagę zasługuje też geografia tego niwiska: przeciwieństwo w stosunku do reszty gwar wielkopolskich (północnych i innych).

V. CECHY PARALELNE

POWSTAŁE POD WPŁYWEM JĘZYKA NIEMIECKIEGO

Systemu fonologicznego dotyczy stwardnienie ń (-»w). Spotyka się je miejscami na Krajnie: występuje ono też m.in. w niektórych okolicach Kaszub⁹³.

Wyraz brutka ‘narzeczona’, ‘dziewczyna na wydaniu’ znany na północy szeroko pojętemu obszarowi pomorskiemu⁹⁴ (występował też bowiem u Słowińców⁹⁵) z Borami Tucholskimi i Krajną włącznie. Można go również spotkać na północnych krańcach północnej Wielkopolski: w Paterku i w Prośnie (około 10 km na południowy zachód od Chodzieży), częściowo też u Mazurów wieleńskich (w gwarach nadnoteckich).

Następnie/mz/vA' ‘śniadanie’ występujący głównie na północnych krańcach Polski (sporadycznie też na jej zachodzie i południu⁹⁶), w tym m.in. na Krajnie i, rzadko, w północnej Wielkopolsce: Paterek (około 1 km na południe od Nakła), Mieczkowo (około 15 km na północny zachód od Kcyni, pow. Szubin) i Rosko (około 17 km na południowy zachód od Czarnkowa) - zresztą obocznie do śniadania.

Część ogólna

I

Najpierw spróbuję wskazać pewne momenty historyczne, które wiążą się ze sprawą wyżej wymienionych kontaktów językowych.

Wśród historyków panu je rozbieżność zdań co do dokładnego przebiegu granicy między Polanami i Pomorzanami w najdawniejszych czasach. Chodzi bowiem o to, czy posiadłości Polan przekraczały linię Noteci i wobec tego Krajna należała z dawien dawna do Wielkopolski, czy też Noteć stanowiła linię graniczną i wobec tego Krajna

zdaniem informatorów, nowszego kosze', obie formy podano bez mazurzenia, chociaż, jak wspomniałem, jest ono tu dobrze zachowane).

^w K. N i t s c h, Dialekty języka polskiego, op.cit., s. 47, oraz Z. S t i e b e r, Zmiany w fonetyce Jastarni w ostatnim stuleciu, op.cits. 250-251.

^w Por. S. R a m u 11, Słownikjęzyka pomorskiego czyli kaszubskiego, op.cit.', J. K a r ł o w i c z, Słownik gwar polskich, 1.1. Kraków 1900; K. N i t s c h, Mowa ludu polskiego, op.cit., s. 133.

^M F. L o r e a t z, Slovinzisches Wórterbuch. I, op.cit.

*Zob. Mały atlas gwar polskich, I. III, cz. I. Wrocław-Kraków 1960, mapa nr 127, c*. 2. Wrocław-•Kraków 1960, s. 98.