92 93

PODSTAWY PODOLOGII KOSMETYCZNEJ

w jednym miejscu. Złe obuwie doprowadza do rozkojarzenia czynności stopy, a więc do płaskostopia i zaburzeń odpływu krwi oraz chłonki z kończyny dolnej.

14.6. Zmiany kostne w przebiegu zaburzeń mikrokrążenia

Układ szkieletowy zbudowany jest z chrząstek, kości, szpiku kostnego i okostnej. Pełni następujące funkcje:

■    podporową dla części miękkich; miejsce przyczepów powięzi, mięśni i więzadeł,

■    ochronną dla najważniejszych organów,

■    lokomocyjną,

■    magazynową dla związków mineralnych i energii zawartej w komórkach tłuszczowych, znajdujących się w żółtym szpiku kostnym,

■    wytwórczą; ciałka krwi produkowane są w szpiku kostnym.

Szkielet człowieka jest podporą ciała i miejscem przyczepu mięśni szkieletowych W układzie kostnym zachodzą bardzo istotne dla organizmu procesy metaboliczne. Układ kostny jest aktywnym rezerwuarem gromadzącym 99% wapnia, 88% fosforu i 50% magnezu zawartego w organizmie. Szkielet dorosłego człowieka waży około 20 kilogramów.

Kości zbudowane są z części korowej zbitej i beleczkowej, zwanej gąbczastą. Warstwa kostna zbita znajduje się na powierzchni kości długich - dominuje głównie w trzonach i zmniejsza się w kierunku nasad. W nasadach przeważa tkanka beleczkowa. Beleczki wypełniają również wnętrze kości płaskich i krótkich. Beleczki stanowią około 15-25% objętości kości, a pozostałą część wypełnia szpik. Powierzchnia beleczek jest 4-krotnie większa niż powierzchnia kości korowej zbitej. Dlatego warunkuje to większą aktywność metaboliczną.

Najszybsza przebudowa, czyli remodelacja kości następuje na powierzchni mającej kontakt ze szpikiem (Rys. 25). W obu warstwach, korowej i gąbczastej, wyróżnia się część organiczną i mineralną. Część organiczna stanowi 30% masy kości, a część mineralną tworzy pozostałe 70% masy kostnej. Część organiczna jest zbudowana z komórek kostnych oraz z macierzy, którą stanowi kolagen typu I, białka niekolagenowe i proteoglikany.

Komórki kostne to:

■    osteoklasty - duże wielojądrzaste komórki powstające z komórek monocytowo-mono-fagowych szpiku. Resorbują starą kość, tworząc na powierzchni beleczek oraz na wewnętrznej powierzchni kory podłużne zagłębienia, zwane zatokami resorpcyjnymi Howshipa, a w kości zbitej - cylindryczne kanały (osteony).

■    osteoblasty - mniejsze od osteoklastów, jednojądrzaste komórki wywodzące się z komórek mezenchymalnych. Tworzą organiczną część kości (osteoid), a następnie kształtują właściwą mineralizację. Komórki te zatapiają się w wytworzonej przez siebie tkance i przekształcają się w osteocyty.

■    osteocyty - komórki aktywne metabolicznie, pomimo położenia głęboko w kości, dzięki licznym długim wypustkom, które łączą się z wypustkami innych osteocytów, osteoblastów oraz komórek wyściełających, leżących na powierzchni kości. Liczba

92 I ROZDZIAŁ XIV

osteocytów sięga 25 tys./mm' kości, a całkowita powierzchnia osteocytów wynosi 1000-5000 m². Osteocyty mogą uwalniać wapń i fosfor do płynu komórkowego oraz do krwi lub magazynować nadwyżki tych pierwiastków w kościach. Dzięki aktywności osteocytów możliwa jest regulacja kalcemii i fosfatemii.

Osteoklasty, osteoblasty i osteocyty decydują o przebudowie kości, czyli remodelacji.

Składniki macierzy

Kolagen jest zbudowany z długich włókien, ułożonych w pęczki, zgodnie z kierunkiem działania sił nacisku. Jeśli tkanka kostna przebudowywana jest bardzo szybko, gwałtowny w/rost lub stosowanie leków stymulujących osteogenezę powodują nieuporządkowane ustawienie włókien, co daje mniejszą wytrzymałość kości. Inne białka macierzy to osteo-Lilcyna i osteopoetyna, które znajdują się pomiędzy włóknami kolagenowymi. Ich rola nie )ost do końca poznana. Pozostałą przestrzeń zajmuje substancja podstawowa, zawie-miąca silnie rozgałęzione cząsteczki proteoglikanów.

Część mineralna kości zawiera wapń i fosfor przylegające do powierzchni kolagenu. Kryształy w postaci płytek lub wrzecion ułożone są równolegle do nitek kolagenu. Pozos-lałe minerały to magnez, węglany, fluor.

Kolejno układane przez osteoblasty warstwy osteoidu ulegają procesowi mineralizacji, d/ięki czemu kość ma strukturę blaszkowatą. Blaszki kostne układają się wokół naczynia, tworząc kanały zwane osteonami lub systemami Haversa.

Kość jest żywą tkanką, w której nieustannie mają miejsce procesy przebudowy, dostosowujące ją do aktualnej sytuacji biomechanicznej, zależnie od potrzeb ruchowych oraz obciążeń narządów ruchu. Oznacza to również, że tak jak w każdej innej tkance zachodzą tu procesy odżywiania, a zbędne produkty procesu przemiany metabolicznej są z niej odprowadzane. Istnieje więc ścisły związek między prawidłowym funkcjonowaniem układu kostnego a jednostkami mikrokrążenia, czyli układem krwionośnym i limfatycznym. Zaburzenia któregokolwiek z tych układów odbijają się na kondycji pozostałych układów.

14.7. Choroby układu kostnego

Do najpoważniejszych chorób układu kostnego zaliczyć można na pewno krzywicę, osteo-penię i osteoporozę.

14.7.1. Krzywica

Krzywica nie należy do tak zwanych chorób przeszłości, jak również nie jest charakterystyczna jedynie dla krajów rozwijających się.

Krzywica pojawia się, gdy rosnące kości nie ulegają mineralizacji w wyniku zaburzeń gospodarki wapniowo-fosforanowej i najczęściej występuje u dzieci w pierwszym roku życia. Przyczyną mogą być: nieprawidłowe przyswajanie witaminy D otrzymywanej z pokarmów (zmniejszone wchłanianie witaminy D przez jelita), zbyt mała ekspozycja na promienie ultrafioletowe, konieczne do syntezowania witaminy w skórze (stałe przebywanie dziecka w pomieszczeniu), wzrost zapotrzebowania na witaminę D w czasie intensywnego rozwoju, ale i uwarunkowania genetyczne. Ciekawe jest, że osoby o ciemnej skórze

ROZDZIAŁ XIV I 9