amat urz kr154

14.18. Wzmacniacz m. cz. odbiornika krótkofalowego

W bardziej rozbudowanych odbiornikach, zarówno o bezpośrednim wzmocnieniu jak i z przemianą częstotliwości, stosuje się specjalne układy selektywnych wzmacniaczy m. cz., które przyczyniają się do poprawy warunków odbioru sygnałów telegraficznych, a przy odbiorze fonicznym, po przełączeniu niektórych układów do wyeliminowania sygnałów zakłócających. Stosowanie selektywnych wzmacniaczy m. cz. jest szczególnie wskazane w odbiornikach nie wyposażonych w dodatkowe urządzenia do zwężenia charakterystyki przenoszenia (filtry kwarcowe, mnożniki Q). a więc w prostych odbiornikach z reakcją. Przy odbiorze sygnałów telegraficznych uzyskuje sic wówczas selektywność nie gorszą niż w wielolampowych odbiornikach z przemianą częstotliwości. Najczęściej częstotliwość rezonansową wzmacniaczy ustala się w pobliżu 1000 Hz (największa czułość ucha ludzkiego). Stosuje się także układ, w którym częstotliwość rezonansowa może być dowolnie przestrajana w szerokim zakresie.

Rys. 14-65 przedstawia najprostszy układ wzmacniacza rezonansowego z równoległym obwodem zawierającym dławik o indukcyjności 4 II

Rys. 14-65. Układ najprostszego wzmacniacza selektywnego m. cz.

i kondensator 6 nF. Wartości elementów układu rezonansowego wymagają włączenia go jako obciążenie pentody (większa oporność wewnętrzna źródła). Po wyłączeniu obwodu rezonansowego możliwy jest odbiór fonii i dostrajanie się do częstotliwości nośnej stacji nadawczej.

Układ z rys. 14-66 dotyczy (wykonanego przez SP3PK) wzmacniacza z selektywnym filtrem na wyjściu słuchawkowym. Filtr ten przenosi

|

Kys. 14-66. Selektywny filtr m. cz. (wg SP3PK)

najlepiej częstotliwość 900 Hz. Powyżej tej częstotliwości, w pobliżu 1250 Hz, występuje punkt maksymalnego tłumienia. Umożliwia to stłumienie sygnałów zakłócających o częstotliwości zbliżonej do częstotliwości sygnału użytecznego, a więc zakłóceń szczególnie dokuczliwych przy odbiorze. W dalszym już ciągu większe częstotliwości są przenoszone swobodnie, dzięki czemu ton sygnału wzbogaca się w wyższe harmoniczne, uwydatniające „soczystość” użytecznego sygnału. Filtr powinien być zasilany ze źródła o niewielkiej oporności wewnętrznej (odczep na transformatorze) i obciążony dużą opornością słuchawek.

Na rys. 14-67 przedstawiony jest (opracowany przez UA3AW) układ wzmacniacza z selektywnym ujemnym sprzężeniem zwrotnym. Zasto-

+

Rys. 14-67. Selektywny wzmacniacz m. cz. (wg UA3AW)

sowano w nim selektywny czwórnik typu podwójnego T o częstotliwości rezonansowej 1000 Hz. Ponieważ przy tej częstotliwości czwórnik wykazuje znaczną oporność przejścia, przeto wzmocnienie — w związku ze zmniejszeniem się ujemnego sprzężenia zwrotnego — wzrasta selektywnie. Do regulowania selektywności służy potencjometr 0,5 MQ. W układzie czwórnika powinny być stosowane małostratne kondensatory o większej dokładności niż 5%.

Podobny układ, lecz tym razem z dodatnim sprzężeniem zwrotnym, podany jest na rys. 14-68. Można go włączyć do każdego wzmacniacza

Rys. 14-68. Selektywny wzmacniacz m.cz. z dodatnim sprzężeniem zwrotnym

oporowego i w ten sposób zapewnić sobie selektywny układ wzmacniający. Dodatnie sprzężenie zwrotne reguluje się kondensatorem zmiennym Ć. Układ powinien być odseparowany od poprzedniego stopnia opornikiem, 100 kO. Dla częstotliwości większych od 1000 Hz sprzężenie zwrotne jest ujemne i tłumi szumy odbiornika.