ashmore6

200 Rekonstruowanie przeszłości

nia, żelaza itd.). Zakładano również, że każde stadium charakteryzowało się właściwym sobie stopniem rozwoju systemu społecznego, organizacji politycznej i wierzeń religijnych. Połączenie atrybutów technologicznych, społecznych i ideologicznych umożliwiało wyznaczenie danemu społeczeństwu miejsca na skali ewolucyjnej.

Oczywiście, analogie tego typu muszą budzić wątpliwości: dominuje tu jedno kryterium - technologia - a pominięte są inne zmienne, np. czas i przestrzeń. Porównując australijskich Aborygenów z ludami europejskiego paleolitu, na przykład, dziewiętnastowieczni antropolodzy konstruowali analogię, która nie uwzględniała faktu, że oba fenomeny oddziela ponad 10 000 lat i odległość ponad 10 000 mil. Od tego czasu antropolodzy zgromadzili mnóstwo informacji o wielu typach społeczeństw, w tym także myśliwsko—zbierackich. Badanie te pokazują, że chociaż istnieją pewne regularności w strukturze społecznej i organizacji kulturowej, pojedyncze cechy, takie jak łowiectwo, nie mogą być podstawą do przewidywania kształtu, który przybierze cała kultura. Tak jednak postępowali dziewiętnastowieczni zwolennicy teorii jednotorowości ewolucji kulturowej.

Snucie ogólnych analogii na podstawie technologii lub innych pojedynczych kryteriów, tak jak robili to wspomniani wyżej dziewiętnastowieczni wyznawcy jednotorowości ewolucji, nie prowadzi do wiarygodnych rezultatów. Sympli-styczne analogie znajdujemy jednak również gdzie indziej. Podobne nieostrożne porównywanie współczesnych i dawnych kultur obecne są też w nowszej literaturze archeologicznej. Co więcej, wciąż przywoływana jest ogólna analogia między łowcami europejskiego paleolitu i pewnymi współczesnymi ludami — szczególnie w skierowanych do masowego odbiorcy relacjach o odkryciu zagubionych jakoby plemion, które określa się „romantycznie”, ale protekcjonalnie i z pewnością błędnie jako „ludy z epoki kamienia”.

Oczywiste nadużycia analogii w rekonstruowaniu przeszłości doprowadziły antropologów kulturowych i archeologów do przekonania, że nie należy stosować tej metody wnioskowania. Krytyka ta dotyczyła szczególnie bezkrytycznego wykorzystywania opracowań etnograficznych jako źródeł analogii w interpretacjach archeologicznych. Źródłami analogii mogą stać się jednak również relacje historyczne i nowoczesne techniki eksperymentalne.

Analogie szczegółowe i ogólne

logii]

trąd)

wisk

Ciągłość kulturowa, na przykład na południowym zachodzie Stanów Zjednoczonych, jest ważnym kryterium, które pozwala na wykorzystywanie badań etnograficznych do tworzenia szegółówych analogii pozwalających zrozumieć dawne społeczeństwa. Zdjęcia, które wykonano na przełomie XIX i XX wieku, przedstawiają: (a) ogólny widok Oraibi Pueblo, (b) pomieszczenie, w którym przygotowywano posiłki. Zdjęcie (b) porównaj z żarnami na ryc. 6.14.