ashmore8

204 Rekonstruowanie przeszłości

rerialnych śladów dawnych zachowań i zakresu warunków, w których można oczekiwać tych zachowań - dzięki czemu będą mogły pojawić się one w kontekstach archeologicznych.

Źródła analogii

Analogie wykorzystywane w interpretacjach archeologicznych pochodzą z różnych źródeł: mogą to być dokumenty i relacje historyczne opisujące dawne społeczeństwa, opracowania etnograficzne opisujące „pierwotne” społeczeństwa współczesne i actualistic studies, których celem jest odtworzenie warunków i zachowań istniejących w przeszłości.

Do źródeł historycznych zaliczamy wszelkie zapisy pochodzące z przeszłości, opracowania napisane przez profesjonalnych historyków oraz opisy sporządzone przez przypadkowych obserwatorów, takich jak podróżnicy, kupcy, żołnierze i misjonarze. W przypadku Nowego Świata, nasze rozumienie kultur Mezoameryki i Andów w dużej mierze oparte jest na dokumentach z czasów podboju hiszpańskiego w szesnastym wieku (ryc. 8.3).

Analogia 205

Opracowania etnograficzne dotyczące współczesnych społeczeństw są prawdopodobnie najpowszechniejszym źródłem analogii stosowanych w archeologii. Napisane przez profesjonalnych antropologów, opracowania takie są na ogół bardziej użyteczne dla archeologów niż inne źródła. Profesjonalna etnografia liczy sobie jednak dopiero około stu lat, a większość badań przeprowadzano wśród ludzi znajdujących się od dawna pod wpływem kultury europejskiej. Co więcej, ze względu na to, że etnografowie prowadząc badania realizują swoje własne cele, dane będące wynikiem tych badań nie są zazwyczaj przedstawione w sposób, który odnosiłby ludzkie zachowania do ich pozostałości materialnych i to znaczy w sposób, który ułatwiłby konstruowanie analogii archeologicznych. Jak już powiedzieliśmy, właśnie w celu rozwiązania tego dylematu archeolodzy przeprowadzają obserwacje współczesnych zachowań i odwołują się do etnoarcheologii oraz archeologii doświadczalnej.

Gtnoarcheologia to pojęcie, które odnosi się do badań etnograficznych przeprowadzanych przez archeologów w celu zdobycia informacji potrzebnych dla zrozumienia przeszłości. Szczególne znaczenie mają tu korelacje między działaniami i ich materialnymi pozostałościami; pomagają one zrozumieć, w jaki sposób szczątki materialne stają się źródłem archeologicznym i jakie rodzaju zachowania są przez nie odzwierciedlone. Na przykład studia nad wyrobem narzędzi kamiennych i ceramiki pozwoliły na zidentyfikowanie śladów pozostawianych w trakcie tych działań, takich jak narzędzia do obróbki kamienia, debitaż lub ceramika zniszczona w czasie wypalania. Innym przykładem jest sporządzenie, za zgodą właściciela, planu współczesnego domu i jego wyposażenia oraz obserwacja jego konstrukcji. Może to dać naukowcom cenne wskazówki pozwalające na interpretację pozostałości dawnych domów (ryc. 8.4). Nowy trend w badaniach etnoarcheologicznych kładzie nacisk na materialne diagnozowanie zachowań, które na ogół nie pozostawiają śladu w źródłach archeologicznych, takich jak ideologia lub etniczność

Archeologia doświadczalna jest jednym z aspektów badań nad współczesnymi zachowaniami prowadzonych przez archeologów. Chociaż eksperymenty w archeologii mają długą historię, dopiero od niedawna wykorzystywane są jako podstawowe źródło do rekonstrukcji przeszłości. Początkowo używano prawdziwych materiałów archeologicznych, np. narzędzi tnących, instrumentów muzycznych lub ich replik, w celu odkrycia ich dawnej funkcji. Ciągle przeprowadza się podobne doświadczenia, ale w wielu przypadkach archeologia doświadczalna służy teraz dostarczaniu analogii dla szerszego zakresu zachowań, związanych z procesami pozyskiwania surowców, produkcji przedmiotów, ich użytkowania i depozycji.

Szeroko znane są eksperymenty z artefaktami kamiennymi. Don Crabtree i Franęois Bordes byli pionierami rekonstrukcji technik wyrobu dawnych narzędzi kamiennych poprzez eksperymentalną obróbkę kamienia, zaprojektowaną tak, by powtórzyć formy znane z wykopalisk archeologicznych. Sergei A. Semenov i Law-