bożena wojtasik doradca zawodu stronaP 51

— przygotowanie do wyboru zawodu powinno sprzyjać motywacji do takiego wyboru, aby odpowiadał indywidualnym oczekiwaniom i możliwościom jednostki oraz przynosi korzyści społeczeństwu,

— decyzja zawodowa jest procesem sekwencyjnym, prowadzi do coraz trudniejszych i długofalowych decyzji,

— aby decyzja zawodowa była bardziej realistyczna, należy umożliwić młodzieży kontakt z pracą,

— należy stworzyć system organizacyjny orientacji zawodowej,

— w orientacji zawodowej realizowane są zadania dydaktyczne (rola informacji, autoinformacji) oraz wychowawcze (kształtowanie postaw i zainteresowań) “⁰.

W. Rachalska jest zatem również zwolenniczką stanowiska wychowawczego w wyborze zawodu. Podobnie sądzą inni polscy badacze, np. S. Szajek, który wydzielił pięć etapów wyboru zawodu i udziału w nim poradnictwa, przedstawiając jc na interesującym wykresie (rys. 8).

I otzp

S C • d I

Pced*i»a t*AUZjl flo 10 r »,J

II otęp r o ł n I ę c

l';<EUal Z te-ferii

lit • lir. z.)

Ul etap I a

Ptt>.k. o f.a.iłLł)

W. MU

.V02 • wstępna decyzja zawód. I - dccyzju podejmowana OOZ - ostateczna dacyzjo zawód. przez ucznia *zXoty 8-kl.

II - «M«yzl« podejmowana

przez ucznia kortcZ!\C*QO LO

IV etap | V etap Slud um oksploracjl

PoOOcrii pr6:or»».M»

(1S -16IŁ)

Rys. 8. Etapy przygotowania diucci i młodzie ż.y da wyboru zawodu (źródło: S. S 7. a j c Sc,

System orientacji...)

⁴⁰ Ibidem, s. 216-218.

Także T. Nowacki, określając człowieka jako pracownika, wyodrębnia w jego rozwoju zawodowym etapy:

— kształcenia przedzawodowego,

— kształcenia zawodowego,

— doskonalenia zawodowego ⁴¹.

Również K. Lelińska uznaje wybór zawodu za wieloetapową działalność wychowawczą. Opierając się na teoriach D. Supera i J. Kozielec-kiego wyróżnia trzy następujące etapy wyboru zawodu:

— etap przeddecyzyjny z okresami: fantazji, zainteresowań, zdolności,

— etap stricte decyzyjny,

— etap podecyzyjny ^J-.

Reasumując można stwierdzić, że i w Polsce, i na święcie nie ma jednej uznanej teorii wyboru zawodu. Większość rodzimych autorów' odwołuje się jednak w swoich pracach do teorii rozwoju zawodowego D. Supera. Zgadzam się z tym stanowiskiem. Uważam, że prezentuje on najpełniejsze podejście do zagadnienia.

Mimo wielu jeszcze nie rozwiązanych problemów i pytań, teoria ta daje szansę wypracowania własnego modelu działalności doradcy zawodu. Przedstawia bowiem nowoczesne podejście do wyboru zawodu jako procesu dynamicznego, trwającego przez całe życie człowieka. W rozwoju kariery podkreśla ważność zarówno czynników indywidualnych, jak: osobowość, osiągnięcia, postawa, własna aktywność jednostki, jak i czynników' społecznych, uwzględniających strukturę społeczną, system szkolny, rynek pracy, politykę zakładów pracy czy system prawno-społeczny. Odpowiada na pytanie, dlaczego ludzie wybierają określony zawód, ukazuje wyróżnione na początku rozdziału cztery modele decydenta, zakłada, że człowiek, jako istota kierująca się swoimi dążeniami, potrzebami i emocjami, uzyska satysfakcję zawodową, jeżeli:

— znajdzie odpowiednią pracę zaspokajającą jego potrzeby.

— rozsądnie idzie na kompromis między czynnikami indywidualnymi i społecznymi, samookreśleniem a rzeczywistością,

— stymulowany jest przez środowisko społeczne, tj. strukturę społeczną, rynek pracy, szkolny i uniwersytecki system, politykę firm czy system praw-no-społeczny,

— kieruje się ekonomicznym punktem widzenia, uwzględnia wagę osobistej sytuacji materialnej oraz ogólnej sytuacji w kraju.

⁴¹ T. Nowacki. Praca i wychowanie. Warszawa 1980.

⁴² K. Lelińska, Charakterystyka procesu wyboru zawodu. [w:J W. R a c h a 1 s k a. K. Lelińska, J. W o I c j s z o. op. cir.. s. 23-30.