CCF20081016007

rakter i podejmuje ją sam badacz. Poza kryterium obiektywnej zdroworol sądkowej analizy podobieństw dwu układów, zdarzeń, procesów można sformułować żadnych formalnych kryteriów. Tak więc za irracl nalne uznalibyśmy istnienie relacji modelowych między trąbą słoi* a pierścienicami, za bardzo ryzykowne przyjęcie istnienia tej relacji ml dzy rodziną szwedzką a rodziną japońską, ale logicznie zasadne uznali podobieństwo młodych robotników Nowej Huty i młodych robotnika w Polsce, bądź skutki wychowawcze działalności młodzieżowego doił kultury w Tarnowie do efektywności wychowawczej placówek wychowali pozaszkolnego.

Rozterki dotyczącej prawa przenoszenia wiedzy zdobytej na obiekcl zastępczym czyli modelu na przedmiot właściwy, obiekt globalny równi! rozstrzygnąć nie można jednoznacznie. Jaka bowiem będzie zasadnol (formułowania) opinii i budowania uogólnień na temat polskiej młodzie!' robotniczej na podstawie badań młodych robotników Nowej Huty kil oceny systemu wychowania pozaszkolnego na podstawie badań jedni' placówki.

Przy zalecaniu ostrożności w budowaniu uogólnień należy jednał uznać prawo każdego badacza do budowania uogólnień sprawozdawczym pod warunkiem wykonania badań zgodnych z regułami metodologiczny ni oraz, że uogólnienia dotyczyć będą ściśle obszaru spraw badanych. Na badając podkulturę młodzieży nie należy formułować wniosków o kryzjl sie moralnym społeczeństwa. Badając wielkomiejską szkołę średnią nil należy wniosków przenosić na system oświatowy kraju. Z drugiej stroni badając dostępny poznawczo (czyli dostępny fizycznie, na miejscu) doił dziecka pod względem jego kompensacyjnej roli w sieroctwie społeczl nym, możemy domniemywać, że podobnie swą rolę spełniają inne dom)l Stwierdzając w roczniku statystycznym wzrastającą z roku na rok ilośl rozwodów mamy prawo domniemywać istnienie licznych okoliczności kryzysogennych w polskiej rodzinie. W tym przypadku modelem zastęl pczego poznania była rodzina statystyczna, lub statystyczny obraz jel funkcjonowania.

Wszelka niepewność co do istnienia między zdarzeniami, obiektami lub procesami relacji modelowej winna być powodem wzmożonej ostrożl ności w przenoszeniu wniosków i uogólnień. Pamiętać też należy, żl rozpraszaniu niepewności bądź utwierdzeniu wniosków służą badani;! weryfikacyjne.

I runa modelu jako narzędzia poznania jest bardzo pożyteczna zarów-■ |nko źródło określonej postawy badawczej, jak również jako reguła liuitmgająca poprawne wnioskowanie i budowanie uogólnień.

I /.micnne i wskaźniki w badaniach pedagogicznych

i nła nauka opiera się na założeniu, że podobne zdarzenia zachodzą i milobnych okolicznościach” - napisał E.B. Wilson (Z.B. Wilson 1964). M i /yni polega owo podobieństwo zdarzeń i podobieństwo okoliczności?

..... /darzenie - to suma ontologicznych faktów i przysługujących im

In iwości, okoliczności zaś to warunki i cechy wywołujące zdarzenie, iii/yszące mu oraz spowodowane przez nie. W sumie to co daje się - li i i wować w każdym zdarzeniu lub zjawisku - to kilka podstawowych i li konstytutywnych dla danego zdarzenia, które przyjęło się w metodo->ipIi nazywać zmiennymi. Oto weźmy przykład zjawiska „sieroctwo i mleczne”. Bardzo złożony społecznie proces i skomplikowany stan o liic/.ny. Empirycznie jednak opisujemy go przez typologię głównych li (czyli zmiennych) tego stanu. Należą do nich: opuszczenie przez iil/lców (fizyczne), odtrącenie przez rodziców (stan emocjonalny), po-Mi ir osamotnienia (stan psychiczny). Te trzy cechy (lepiej zespoły cech, p lychologii używa się określenia syndrom, syndrom osamotnienia) są i nniymi, konstytutywnymi składnikami zjawiska, które poddajemy ana-Im< , obserwacji i opisowi. Oczywiście badamy także ich genezę, nasileni rodzaje, manifestacje, skutki, sposoby kompensacji i terapii. Każde 111111 k zjawisko posiada takie zmienne i w każdej sytuacji badawczej

.....limy umieć odszukać i nazwać zespół zmiennych tworzący jakiś fakt,

In/cnie lub proces.

• I I formułowanie zmiennych i ich rodzaje

typologia zmiennych - to jakby rozbicie pojęcia na elementy przezeń u ii zonę, lub inaczej przełożenie pojęcia na język empiryczny, obserwo-M ilnycli mierzalnych równoważników. Termin „kryzys rodziny” jeśli staje *ly iv jakiejś konfiguracji częścią tematu badawczego jest warsztatowo, m|ilrycznie nieinstruktywny. Badacz musi wybrać i nazwać cechy iMiiimne), które tworzą, składają się na to zjawisko „kryzys rodziny”. Te

........ muszą być takie aby mogły być empirycznie poznawane, mierzo-

in liczone, opisywane. Mogą to być: wskaźnik rozwodów, ilość sierot (mlecznych, zaburzenia w funkcjach prokreacyjnych rodziny, zaburzenia i.mli ji opiekuńczych i emocjonalnych, poziom wiedzy i przygotowanie

31