CCF20091231010

'40 Odpowiedzialność i styl

twarzą do przodu. Położyli się obok siebie, a dziewczyna była tak piękna, iż myślał, że umrze. Nukarpiar-tekak pocałował ją i zemdlał. Najpierw jakby zanurzył się w niej do kolan, później do rąk, później do pach. Zanurzyło się prawe ramię. Później zanurzył się do brody. Wreszcie krzyknął i zniknął w dziewczynie cały. Inni obudzili się i pytali, co się stało, ale nikt nie odpowiedział. Kiedy rano zapalono kaganki, Nu karpia rteka-ka nie było, a jego kajak został przy brzegu. Piękna dziewczyna wyszła z igloo, by oddać wodę (mocz), i kiedy to czyniła, wyszedł z niej szkielet Nukarpiar-tekaka.⁷⁶

Wielkie mity polinezyjskie wyraźnie dają się interpretować w ten sam sposób: mit o Tiki, który składa własne imago w kobiecie - martwy falłus, który zmartwychwstanie po pobycie w krainie umarłych; mit o Maui, który przenika do wnętrza Wielkiej Kobiety Nocy, by zdobyć dla człowieka nieśmiertelność, i sam traci życie, gdyż chcąc powrócić do łona matki, pozostał w Nocy Zła i Seksu Żeńskiego, tak iż przez niego właśnie śmierć wkracza w życie.⁷⁷

Rozszerzając trochę temat, natrafiamy na typ opowieści jeszcze bardziej rozpowszechniony: na legendy o Giftmadchen, w wersji francuskiej - o „trującej dziewicy”. Istnieje bardzo wyczerpujące studium o tyra Wilhelma Hertza.⁷⁸ Punktem wyjścia jest tu anegdota z cyklu opowieści o Aleksandrze, bardzo popularna w średniowieczu. Królowa Indii żywiła od dzieciństwa trucizną pewną dziewczynkę, tak że jej oddech i spojrzenie przyprawiały o śmierć. By wyzwolić swój kraj z niewoli, królowa wysłała dziewczynę do Aleksandra, lecz interwencja Arystotelesa uratowała zdobywcę. Według innej wersji królowa Północy (jegina Aąniloniś) żywi własną córkę trucizną i wysyła ją do Aleksandra, by została jego kochanką. Od pierwszego wejrzenia król zakochuje się w niej bez pamięci, lecz Arystoteles każe ją pocałować innemu mężczyźnie, który pada martwy. Często samo tylko ukąszenie dziewicy jest śmiertelne, tak jak ukąszenie kobiet kreteńskich ⁷⁹, śmiertelne może być jednak także jej dotknięcie, pot, ślina, plwocina, przede wszystkim jednak zgubę przynosi jej uścisk. Tak jest właśnie w pierwotnym tekście arabskim.⁸⁰ Motyw otrucia przez spółkowanie jest zresztą częsty. Collenuccio opowiada na przykład o pewnym lekarzu z Perugii, którego córka była kochanką króla. Ojciec namówił ją, by dla wzbudzenia większej jeszcze namiętności w kochanku posmarowała sobie narządy płciowe balsamem. Dziewczyna posłuchała, że jednak balsam był na tojadzie⁸¹, król umarł.⁸²

Podobnie kiedy władcy indyjscy chcieli pozbyć się nieprzyjaciela, posyłali mu, jak powiadają, młodą dziewczynę „przygotowaną” w następujący sposób: gdy przychodziła na świat, kładziono el-bis, śmiertelne zioło (jak dziś wiadomo Aconitum ferox), najpierw pod jej kołyskę, później pod poduszkę, później pod ubranie. Potem dawano jej w mleku tę roślinę do picia, a następnie do jedzenia. Kiedy ten, komu ją przeznaczono, posiadł ją, umierał.⁸³ W Indiach wedyjskich motyw ten ma charakter bardziej magiczny: trująca dziewica jest lalką ożywioną przez czarownika.⁸⁴ Lecz kobieta złowróżbna samym tylko dotknięciem może spowodować śmierć kochanka. Można spowodować czyjąś zgubę posyłając mu vishakanyd (trującą dziewicę) lub vishan-gana (trującą kobietę), rodzaj sukubów wielkiej piękności, których pieszczoty są jednak mordercze. Toteż wszelkie obrządki ślubne zawierają ceremonię, która ma chronić młodożeńca przed złym okiem panny młodej.⁸³

Motyw ten próbowano tłumaczyć zaraźliwością chorób wenerycznych.⁸⁶ Wydaje się jednak, że w związku z tą ich właściwością mit trującej dziewicy odżył tylko na nowo. I tak opowiadają na przykład, że kiedy Ka-