CCF20101008008

FOLKLORYSTYKA POLSKA

przyjmowanym powszechnie poglądom i —• mimo wszelkich potknięć •— wkraczał na szlaki poszukiwań naukowych, torując drogę odległym następcom.

U następców zaś z okresu pozytywizmu dociekania naukowe były rezultatem kontaktów z folklorystyką europejską, której przykład działał na uczonych polskich, wspieranych przez slawistów obcych, jak Czech —J. Polivka i Ukrainiec, —I. Franko. Inicjatywę dali dwaj wybitni uczeni, sla-wista wrocławski, Wł. Nehring, i folklorysta warszawski, J. Karłowicz, gdy usiłowali wyświetlić genezę tynieckiego podania o —Walgierzu Udałym (1881—1883). Sam Karłowicz, dzięki któremu „Wisła” poczęła przynosić dużo sprawozdań z ruchu folklorystycznego w Europie zachodniej i Rosji, powziął śmiały plan studiów porównawczych nad bajką polską i pieśnią polską, pochłonięty jednak innymi pracami, słownikowymi i redaktorskimi, poza wstępne fazy owego planu nie wyszedł. Luzem i z rzadka sekundowali mu inni, ->-J. Bystroń (pogłosy -*Gesta lloma-nonnn), St. B. Ciszewski (Bajka o Mida-sowych uszach), —A. Bruckner (powieści ludowe, Przysłowia), -F. Krćek (mnóstwo drobnych przyczynków do najrozmaitszych zagadnień).

Dopiero jednak pokolenie ich wychowanków, niejednokrotnie zasiadających na katedrach etnografii, miało pójść dalej we wskazanym przez poprzedników- kierunku. Założenia w-ięc teoretyczno-metodyczne doszły do głosu w pracach ->-K. Moszyńskiego (.Kultura ludowa Słowian, 1929), świetnego religiologa —S. Z. Czarnowskiego, poniekąd naw-et J. St. Bystronia (Wstęp do ludoznawstwa polskiego, ² 1939, Etnografia Polski, 1947). Uczony ten rozwinął działalność najbardziej wszechstronną, ogłaszając serię monografii pieśniowych, w których idąc torem Karłowicza, śledził linie rozwojowe kilku naszych pieśni balladowych, badał zagadnienia historii w pieśni ludowej i artyzmu tej pieśni; dał pierwszy zarys charakterystyki i systematyki przysłów polskich; analizował przejawy komizmu w humorystyce ludowej; oświetlał pisarzy ludowych w rodzaju -Wł. L. Anczyea, zajmował się nawet bibliografią ludoznawstwa polskiego. Rozległością horyzontów- nie dorównał mu redaktor „Ludu”, —A. Fischer, autor sporej ilości prac drobniejszych o charakterze porównawczym oraz prób zarysów encyklopedycznych kultury pewnych regionów z silnym akcentowaniem zjawisk folkloru.

Inną dziedzinę reprezentowało trzech folklorystów, wychodzących od różnego materiału naukowego. —W. Klinger, filolog klasyczny, w młodości badający pierwiastki folklorystyczne u Herodota, systematycznie śledził i wyjaśniał zjawiska polskie pochodzenia antycznego. — J. Janów znowuż, ukrainista, dawał studia nad wątkami słowiańskimi, zw-łaszcza polskimi i ukraińskimi, oparte na nowych, bogatych, a nie znanych materiałach, by •— przede wszystkim — w ogromnej rozprawie, stanowiącej wstęp do wydania Żywota Barłaama i Jozafata (1935) ogarnąć dziedziny tak rozległe, jak rzadko u największych nawet folklorystów' europejskich. —J. Krzyżanowski wreszcie, polonista, zajął się uporządkowaniem dziejów średniowiecznej powieści ludowej, w pojedynkę i fragmentarycznie badanej przez dwa pokolenia poprzedników (Romans polski wieku XVI, 1954, ²1962), co zarazem wprowadziło go na pole rozważań nad pierwiastkami ludowymi w literaturze staropolskiej (Paralele, 1935, ² 1961) i doprowadziło do prac nad systematyką bajki ludowej w Polsce (1944), do wyjaśnienia genezy kilkuset przysłów polskich (Mądrej głowie dość dwie słowie, 1958, ² 1960) i studiów nad ludowością pisarzy polskich, od Kochanowskiego po Słowackiego i Norwida.

3. Ten typ prac miał swych przedstawicieli już wśród uczonych dawniejszych, takich jak —St. Dobrzycki, który interesował się pierwiastkami ludowymi w Pieśni świętojańskiej o sobótce J. Kochanowskiego, jak przystało na ucznia -St. Win-dakiewicza, badacza dawnego teatru popularnego, dawnej pieśni historycznej i pieśni popularnej. Prócz tego Dobrzycki pierwszy w nauce polskiej usiłował badać genetyczne związki kolędy polskiej i czeskiej.

Badania te skupiały się jednak niemal wyłącznie nad literaturą w. XIX, zwłaszcza nad dziełami —Mickiewicza i Bal-

l(U

ca ja) St też Pu X] lei cz< ny

pr

zr<

os'

o

M

sk

a

o

na

no

SZ(

ga

->\

mi

od

ch

dz-

pi

W(

ry

F.

sa-

sk

na

t

ro

szl

sk

tri

ch

Sr

Iw

m i

i :

ch-

do

dz

gu

o

po