CCF20111206008 (Kopiowanie)

ilia 1939 r. stan środków zebranych na ten fundusz wynosił 11 640 216 zl, a deklarację na Pożyczkę Obrony Przeciwlotniczej czterokrotnie przekroczyły wstępnie zakładane do zebrania sumy osiągając wielkość 400 min zł²'.

Masowo składano dary rzeczowe w postaci różnych kosztowności i cennych pamiątek ze złota i srebra. Łącznie zebrano w gotówce i naturze środki

0    wartości 50 min zł. We wrześniu 1939 r. część tych darów została wywieziona za granicę i dopiero po wielu latach powróciła do kraju. Ofiarność społeczeństwa wyrażała się także w jego masowym uczestnictwie przy budowie umocnień - zwłaszcza okopów, rowów przeciwczołgowych

1    różnych zapór od zachodnich granic poczynając, aż po Warszawę i Lwów.

Wrzesień 1939 r. był niewątpliwie najbardziej surowym sprawdzianem dla ukształtowanego w okresie istnienia II Rzeczypospolitej systemu obronnego państwa. W niezwykle dramatycznych okolicznościach ujawniły się wszystkie jego zalety, ale i obnażone zostały istotne słabości. Szczególnie ostro uwidoczniły się niedomagania z zakresu obrony terytorialnej i cywilnej. Wysiłek organizacyjny państwa w tym zakresie nie był adekwatny do potrzeb nowoczesnej wojny.

Bieg wydarzeń wojennych, tak niekorzystny dla broniącej się Polski, pokazał przede wszystkim, jak ogromną rolę dla frontu posiada sprawnie funkcjonujące zaplecze i system społecznej organizacji działań na zapleczu walczących wojsk wspierających ich wysiłek.

Mimo ogromnych przecież niedostatków w zakresie planowania działań obrony cywilnej związanych z koniecznością ewakuacji i brakiem odpowiednich sił i środków do jej realizacji, wysiłek i inwencja organizatorów tych zamierzeń miały niekiedy nie mniejsze znaczenie niż wysiłek żołnierski na polu walki. Wydaje się więc, że oświetlenie tej problematyki w naszej historiografii jest niedostateczne. W przeważającej mierze uwaga badaczy skupiona została na aspektach militarnych września 1939. Mimo upływu lat poznanie całej, pełnej prawdy o wrześniu 1939 r. wymaga jeszcze dalszych dogłębnych badań wszystkich aspektów przygotowań obrony cywilnej w okresie międzywojennym i jej działań w wojnie obronnej, poznania działań i zachowań całego tak przecież zróżnicowanego pod względem politycznym i narodowościowym społeczeństwa. Pozwoli to nam poznać prawdę historyczną o tych wydarzeniach, a także zapewni wyciągnięcie z nich prawidłowych, współcześnie użytecznych wniosków.

²³ Polski czyn zbrojny w // wojnie światowej. Wojna obronna Polski [...], op. cit., s. 312.

li n/d/.ial II I n li WYSZCZELSKI

WYCHOWANIE OBRONNE SPOŁECZEŃSTWA W II RZECZYPOSPOLITEJ

Naród polski utraciwszy niepodległość w wyniku rozbiorów, nie tylko mi pogodził się z tym faktem, ale wielokrotnie podejmował zrywy powstań-i Wszystkie kończyły się niepowodzeniem i wzrostem represji ze stro-ny /iiborców. Przyczyną tych niepowodzeń był szczególnie dla Polaków nn Im /.yslny układ stosunków międzynarodowych - niemal całkowicie wy-kluo/iijący uzyskanie efektywnej pomocy zewnętrznej.

I. Uwarunkowania historyczne i społeczne

|'o klęsce powstania styczniowego i ostrych represjach caratu na niemal pół " laktl zdołano zahamować przygotowania do podjęcia kolejnej próby upominaniu Kię o niepodległość. Dopiero na początku XX w. na nowo zaczęto przygoto-" nulu narodu do walki o niepodległość. Uznano wówczas, iż zajdzie potrzeba ||| naiwnego chwycenia za broń. By mogło to być realne, należało naród zazna-jninlć z problematyką militarną dla potrzeb przyszłej planowanej walki, gdyż In In ona celowo przez zaborców eliminowana z edukacji społeczeństwa.

Inko pierwszy z inicjatywą upowszechnienia wśród Polaków problema-lykl militarnej dla potrzeb przyszłej planowanej walki zbrojnej o niepodle-U !• >K( wystąpił w 1906 r. Józef Piłsudski pisząc w „Trybunie”, że „(...) rucho-x • wolnościowemu pozostaje tylko jedna droga, utworzenie siły, brutalnej -ily ll/yczncj, która potrafi złamać potęgę rządu. Organizowanie powstania /1'fojnogo nasunęło się jako logiczna i jedyna konsekwencja całego dotych-i /itiowcgo ruchu politycznego”'. Jeszcze wyraźniej problem ten postawił

I 1'llmidski, Pisma zbiomwe, t. III, Warszawa 1937. s. 264.

31