CCF20131018011

106 Rozdział IV. Klasyfikacja gramatyczna leksemów polskich

opozycyjnych za pomocą systemu jawnych, zhierarchizowanych kryteriów, pozwalających określać najistotniejsze własności opisywanych przedmiotów, tj. leksemów.

*

Ćwiczenia

1.    Jakim formom wyrazowym odpowiadają następujące słowa: muzeum, psy, dobrym, parę, foyer? Jakim pojęciem (pojęciami) określamy to zjawisko w językoznawstwie?

2.    Następujące słowa są homonimiczne: szkoda, to, jutro, tysiąc, nie. Reprezentują one formy wyrazowe należące do dwóch lub więcej leksemów. Jakie to leksemy?

3.    Do jakich leksemów należą formy wyrazowe, które są reprezentowane przez następujące słowa: pisząc, krótko, na oklep, ja, niepalący, potrójnie, kupiwszy, bardzo"!

4.    Do jakich klas gramatycznych należą następujące leksemy: PIĘĆSETNY, chyłkiem, IŻ, TRZEBA, JA, WCZORAJ, KIEDY, CZYŻBY, NAPRĘDCE, KTÓRY?

5.    Wyjaśnij zróżnicowanie terminów wewnątrz każdej trójki terminów pochodnych w stosunku do pojęć analizowanych w niniejszym rozdziale (por. też rozdziały wcześniejsze):

1)    rzeczownik, forma rzeczownikowa, słowo wyrażające formę rzeczownikową;

2)    czasownik, forma czasownikowa, słowo wyrażające formę czasownikową;

3)    przyimek, forma przyimkowa, słowo wyrażające formę przyimkową.

6.    Sformułuj pięć zdań, w których tradycyjny termin wyraz będzie użyty w pięciu znaczeniach pokazanych w tabeli 1.

7.    Zbuduj trzy przykłady regularnych opozycji, podstawiając konkretne słowa zamiast zmiennych ai, «2, <13, •••, bi, 62, &3, zastosowanych w punkcie 2.1. niniejszego rozdziału.

8.    Podaj po trzy własne przykłady całkowitej i częściowej neutralizacji opozycji fleksyjnej.

9.    Scharakteryzuj formy czasownikowe występujące w poniższych zdaniach ze względu na kategorie fleksyjne osoby, liczby i rodzaju.

Marii potrzeba spokoju.

Dniało.

Słychać śpiew słowika.

Miasto było widać jak na dłoni.

W pokoju czuć zapach kwiatów.

Jan mógł czuć ból.

Przyszedłszy do domu, zjadł obiad.

II). Podaj przykład definicji wybranej części mowy z podręcznika do szkoły podstawowej i zanalizuj, czy odpowiada ona w istocie tej klasie wyrazów, którą się w ten sposób nazywa.

11.    Spróbuj zwięźle wypisać w punktach różnice między znanym ci ze szkoły podziałem na części mowy a wprowadzoną tu klasyfikacją leksemów. Weź pod uwagę:

a)    kryteria klasyfikacji,

b)    wyróżnione klasy leksemów,

c)    charakterystykę gramatyczną wyróżnionych klas.

12.    W rozdziale IV uznaliśmy tradycyjne przysłówki za formy leksemów przymiotnikowych. Spróbuj przytoczyć zarówno argumenty przemawiające za takim rozwiązaniem, jak i argumenty przemawiające przeciwko niemu. (Wskazówka: porównaj formy przysłówkowe z formami partykuło-przysłówków.)