CCI00179

inność stanów w kwestiach uprzednio „zajętych” przez Kongres (r. 1956 Pensylwania v. Nelson), ale w latach siedemdziesiątych SN zaczął znacznie liberalnej traktować dopuszczalność legislacji stanowej, o ile tylko nie wchodzi ona w konflikt z prawami federalnymi. Wówczas bowiem, zgodnie z zasadą supremacji prawa federalnego (art. VI Konstytucji), jest ono podstawą oceny legalności (konstytucyjności) prawodawstwa stanowego.

2. STATUS STANÓW I ICH WZAJEMNE RELACJE

Niezależnie od wielkości (obszaru i liczby ludności) stany mają równy kon-sr.tucyjny i ustawowy status. Żaden więc nie dysponuje specjalnymi uprawnieniami czy przywilejami. Władze federalne mają obowiązek respektować terytorialną integralność stanów, chronić każdy z nich przed inwazją i wewnętrznymi zamieszkami, zagwarantować im republikańską formę rządów i równą reprezen-cję w Senacie. W zakresie relacji międzystanowych Konstytucja precyzuje » art. IV trzy zasady:

|    1. Klauzula „pełnej wiary i uznania” nakazuje w pełni i na zasadzie wza-

pemności uznawać przez każdy stan akty urzędowe, dokumenty i orzeczenia sądowe innego stanu. Chodzi tu o zabezpieczenie podstawowych praw obywatelskich każdego Amerykanina, niezależnie od tego, czy jest we własnym stanie czy innym, oraz zagwarantowanie iż nikt nie uniknie odpowiedzialności przez przeniesienie się do innego stanu. Pozwala to również na nabywanie określonych uprawnień w innych stanach (np. na podstawie liberalniejszych przepisów niż we własnym stanie) i korzystanie z nich w rodzimym stanie.

2. Obywatele każdego stanu korzystają w innych stanach z wszelkich przywilejów i swobód miejscowych obywateli (art. IV § 2 Konstytucji). Zasada ■przywilejów i swobód” ma na celu eliminację wszelkich praktyk dyskrymina-yjrych wobec mieszkańców innych stanów w zakresie praw uznanych za fundamentalne i powszechne. Mieszkaniec np. New Jersey ma prawo do policyjnej |tehrony, korzystania z dróg, procedury sądowej itd. w każdym innym stanie.

aktycznie jednak stany różnicują uprawnienia stanowych i pozastanowych fcbywateli. Dotyczy to jednak uprawnień kwalifikowanych, tj. czynnego prawa ■ryborczego, prawa wykonywania zawodu adwokackiego itp.

[    3. Między stanami obowiązuje konstytucyjna reguła ekstradycji; „kto będąc

■skarżony w jednym stanie o zdradę albo inną zbrodnię lub występek zbiegnie ■zesranie ujęty w innym stanie, a władza wykonawcza stanu, z którego zbiegł, łzżąda jego wydania, powinien być wydany i odstawiony do stanu właściwego

r

Id erzekania w sprawie o dane przestępstwo.” Środek ten ma zapewnić, iż prze-ifcrca nie może uniknąć odpowiedzialności przez zmianę miejsca swego poby-

185