DSC00223 (10)

Wybrane zagadnienia onkologii klinicznej

u*upo lulającego, tskoó na rorlmi^i postępowa* R •ku.iar/onogo »\vykl<' większy wpływ mają typ nowo* HB »$tyfO kiolopn (złośliwość), Wyróżnia się nustępu-.ąff rtul/łpo Mbiogów roaokeyjnyoh:

| KO zabieg radykalny /.arówno w ocenio chirurgicznej, jak i histologicznej (marginesy operacyjne są wolno od komórek nowotworowych)

M Ul - makroskopowo isnbiog oceniony jako usuniecie całkowito nowotworu, alo w badaniu mikroskopowym obecno komórki nowotworowe w marginesach operacyjnych

;0 K2 zabieg miał makroskopowo i mikroskopowo charakter nieradykalny i w organizmie chorego zostało utkanie nowotworu. Zależnie od ilości pozostawionej masy nowotworu zabieg U2 można określić jako wycięcie prawie całkowito lub częściowe. Stosuje się te* określenie „operacja cytoredukcyjna".

3.    Operacja eytorodukeyjnu

Operacja oytorodukcyjnu polega na usunięciu jak największej masy nowotworu, aby umożliwić późniejsze zastosowanie skutecznego leczenia systemowego (np. w przypadku raka jujnika). Metoda ta stosowana jest rzudko, natomiast ostatnio coraz częściej z powodzeniem (daję* cym szanse na znaczące przedłużenie życia) stosuje się prsedoporacyjne leczenie systemowe (neoadjuwantowe), lub śródoperacyjną wewnątrzotrzewnową chemioterapię I hipertormię w skojarzeniu z radykalną czy nawet ultra-radykalną chirurgią (np. w wewnątrzotrzewnowym rozsiewie różnych nowotworów).

4.    Operacja paliatywna

Wykonywana jest w celu zmniejszenia dolegliwości i poprawy jakości życia chorego, a nie wyleczenia. Może polegać na częściowym usunięciu guza nowotworowego (ma wówczas charakter cytoredukcyjny) lub na wykonywaniu zabiegów umożliwiających funkcjonowanie narządu lub układu, zaburzone przez rozrastający się nowotwór (np. wytworzenie przetoki jelitowej, moczowej lub oddechowej, endoskopowe poszerzanie przełyku itp).

Techni|cl wspomagające

Techniki wspomagające operacyjne leczenie nowotworów obejmują:

| środoperacyjne niszczenie tkanki nowotworowej (niekiedy zastępujące wycięcie) za pomocą

a)    wysokiej albo niskiej temperatury

b)    ultradźwięków

c)    lasera

d)    embolizacji naczyń zaopatrujących guz

2) wizualizacyjne wspomaganie w polu operacyjnym -ultrasonografia śródoperacyjna d) radioterapię śródoperacyjną (rozdz. X.E.3) ł) chemioterapię śródoperacyjną (perfuzyjną i infuzyjną).

Rozwój chirurgii plastycznej i rekonstrukcyjnej pozwala obecnie na skuteczne i efektowne pokrycie ubytków powłok, części twarzy, kończyn, sutków czy narządów płciowych w przypadkach konieczności ich częściowego wycięcia. Wykonuje się także zabiegi odtwórcze zwieraczy dróg moczowych i odbytu, które w znaczący sposób poprawiają jakość życia u chorych po wycięciu pęcherza moczowego czy odbytnicy (z odbytem).

Należy podkreślić, że wyniki chirurgicznego leczenia nowotworów różnią się znacznie w zależności od doświadczenia ośrodku czy oporującego lekarza. Najlepsze wyniki osiąga się w specjalistycznych szpitalach onkologicznych, w których istnieje możliwość zastosowania leczenia skojarzonego różnymi metodami.

3. Radioterapia

Ho PIS METODY

Radioterapia (RT) polega na wykorzystaniu promieniowania jonizującego do celów leczniczych. W zależności od rodzaju źródła promieniowania wyróżnia się:

1)    teleterapię (TRT) - napromienianie z odległości, jedną, kilkoma, a nawet kilkunastoma wiązkami promieniowania, generowanymi przez tzw. bombę kobaltową lub przyśpieszacz liniowy. Wykorzystuje się promieniowanie fotonowe (gamma lub X) lub cząsteczkowe (np. szybkie elektrony) o energii 1—30 MeV (cząsteczkowa terapia protonowa i neutronowa jest stosowana w kilku ośrodkach w świecie).

2)    brachy terapię (BRT) - aplikacja niewielkich źródeł promieniowania (radionuklidów) w postaci igieł, ziaren, kapsułek lub drutu na powierzchni skóry (BRT powierzchniowa), w przewodach lub jamach ciała (BRT dojamowa) lub w guzie nowotworowym i blisko otaczających go tkankach (BRT śródtkankowa). Najczęściej stosuje się izotopy radu (²²⁶Ra), cezu (^l37Cs), jodu (125j), i_ry_Cł_u (19-lr), strontu (⁸⁹Sr), fosforu (^P) i złota (^l98Au).

Efekty biologiczne promieniowania_

W momencie pochłonięcia promieniowania jonizującego w guzie nowotworowym i w otaczających go zdrowych tkankach dochodzi do szeregu reakcji fizycznych, chemicznych i w konsekwencji procesów biologicznych, które wywołują efekt kliniczny, np. regresję guza, zwłóknienie w tkance zdrowej, wtórny nowotwór popromienny.

Promieniowanie jonizujące wzbudza wtórne elektrony (promieniowanie cząsteczkowe oddziałuje bezpośrednio), które rozbijają wiązania w cząsteczkach DNA i w innych metabolicznie ważnych strukturach cytopla-zmatycznych. Zmiany te wywołują przejściowe (możliwe do naprawy) lub trwałe zaburzenia czynności komórek. Trwałe uszkodzenia komórki prowadzą do trwałej utraty zdolności do rozplemu (tzw. wyjałowienie). Pozbawienie tej zdolności wszystkich komórek uczestniczących w cyklu mitotycznym oraz posiadających zdolność do rozplemu (komórki klonogenne) skutkuje miejscowym wyleczeniem. Komórki, które trwale utraciły zdolność do rozplemu, nigdy nie spowodują nawrotu choroby i ostatecznie zginą. Taki sam efekt w tkankach zdrowych może spowodować ciężkie powikłanie popromienne (np. martwicę).

Jeżeli po RT przeżyje choćby jedna klonogenna komórka nowotworowa, to zapoczątkuje ona odrost guza i w kon-

2017